Moldova Dezinformasiya və Müxalifət Arasında İstanbul Konvensiyasını ratifikasiya edib
Mühafizəkar partiyalar guya “ənənəvi ailə dəyərlərini” pozduğu üçün onun qəbuluna mane oldular.
Moldova Dezinformasiya və Müxalifət Arasında İstanbul Konvensiyasını ratifikasiya edib
Mühafizəkar partiyalar guya “ənənəvi ailə dəyərlərini” pozduğu üçün onun qəbuluna mane oldular.
Beş il davam edən gərgin siyasi müzakirələrdən sonra Moldovanın Avropa Şurasının qadınlara qarşı zorakılıqla mübarizə haqqında konvensiyasını ratifikasiyası ölkədə insan haqları müdafiəçiləri ilə mühafizəkar qruplar arasında gərginlik yaradıb. Mütəxəssislər indi xəbərdarlıq edirlər ki, qarşıdakı sınaq qadınlara qarşı zorakılığa son qoymağa yönəlmiş tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün lazım olan resurslarda, eləcə də, daha çox İstanbul Konvensiyası kimi tanınan müqavilənin əslində nələri əhatə etdiyi barədə dezinformasiyadadır. Oktyabrın 14-də Moldovanın 101 üzvdən ibarət parlamenti ratifikasiyaya görə parçalanıb, hakim Fəaliyyət və Həmrəylik Partiyasından (PAS) 54 deputat ratifikasıyanın lehinə, müxalifətdəki SHOR partiyası isə əleyhinə səs verib. Buna şiddətlə qarşı çıxan kommunistlərin və sosialistlərin siyasi bloku parlamentin iclasını tərk edərək etiraz ediblər.
Moldova bu sənədi 2017-ci ilin əvvəlində yalnız keçmiş rusiyayönlü prezident İqor Dodonun Sosialist Partiyası da daxil olmaqla, mühafizəkar partiyaların ənənəvi ailə dəyərlərini aşındırdığı üçün onun ratifikasiyasına mane olduğunu görmək üçün imzalamışdı. Kanonik olaraq Moskvaya tabe olan nüfuzlu Moldova Pravoslav Kilsəsi də buna qarşı lobbiçilik etdi və Balti və Falesti yeparxiyası bunu təsdiqləyən qanunvericiləri xaric etmə çağırışları etdi.Moldovada müqavilə ətrafında qütbləşmə, mühafizəkar hökumətlərin konvensiyanı ailə dəyərləri və onların milli sistemləri üçün təhlükə adlandırdıqları Macarıstan, Bolqarıstan və Çexiya kimi digər Şərqi Avropa ölkələrinin qütbləşməsi kimidir. Qadın hüquqları müdafiəçiləri müqavilənin nə olduğu və nəyi nəzərdə tutduğu ilə bağlı dezinformasiyanın narahatlıq doğuran artımı barədə xəbərdarlıq edirlər. Moldovanın ratifikasiyası ərəfəsində tənqidçilər konvensiyanın xristian dəyərlərini və adət-ənənələrini məhv etdiyini, eynicinsli nikahları qanuniləşdirdiyini, abort və LGBT təhsilini təşviq etdiyini iddia edirdilər.
Onlar həmçinin müqavilənin cins katoqoriyası “sosial olaraq konstruksiya” olunmuş kimi təyin etdiyinə işarə etdilər. Sosialist qanunverici Boqdan Tirdea Konvensiyanın 3-cü maddəsində yer alan üçüncü tərifə istinad edərək, “Üçüncü maddə sakitcə maskalanıb, genderin(cinsin) bioloji olaraq doğuş zamanı verilən bir şey olmadığını, sosial konstruksiya və insanın seçimi olduğunu deyir. Genderin belə bir tərifi bizə əvvəlcə ictimai yerlərdə, sonra məktəblərdə azı 56 cinsi qanuniləşdirməyə qapı açır”. O əlavə olaraq qeyd edib ki, Moldovada qadınları zorakılıqdan qorumaq üçün artıq “minlərlə qanun” var. Bununla belə, hüquq qrupları konvensiyanı ölkədə dərin kök salmış qadınlara qarşı zorakılıq probleminin həlli üçün irəliyə doğru atılmış kritik addım kimi qiymətləndirirlər.
“Moldovada zorakılıq hallarının 95 faizində qurbanlar qadınlardır. Buna görə də, İstanbul Konvensiyası məhz bu fenomenlə mübarizəyə yönəlib”, - deyən PAS-ın hüquq müdafiəçisi, illərdir ratifikasiyanın tərəfdarı olan Doina Herman, Avropa Şurasının konvensiyanın aydın diqqətini vurğulamaq səylərini təkrarlayır. 2014-cü il avqustun 1-də qüvvəyə minən İstanbul Konvensiyası qadınlara qarşı zorakılıqla mübarizə və onun qarşısının alınması, qurbanların müdafiəsi və zorakılıq edənlərin mühakimə olunması üçün hüquqi cəhətdən məcburi standartlar müəyyən edir. 81 bənddən ibarət sənəd təhsilə sərmayə qoymaq, genderlə əlaqəli cinayətlər haqqında məlumat toplamaq və qurbanlar üçün xidmətlər təklif etmək də daxil olmaqla hökumət öhdəliklərini ehtiva edir.
“Müddəaların tətbiqi parlament üzvlərini qurbanların daha yaxşı və daha sürətli yardım ala bilməsi üçün milli qanunvericiliyi uyğunlaşdırmağa məcbur edəcək”, - deyə Moldova BMT-nin Qadın Təşkilatının proqram koordinatoru Nigina Əzizov bildirib. “Bu [həmçinin] insan hüquqları müdafiəçilərinin, o cümlədən qurbanlara yardım göstərən işçilərin təliminin təkmilləşdirilməsi və cinsi zorakılıq qurbanlarına kömək etmək üçün ixtisaslaşmış xidmətlərin yaradılması deməkdir. İndi Moldovada belə alətlər yoxdur”. Qadın Hüquq Mərkəzi QHT-nin araşdırmasına görə, 2020-ci ildə 12 970 məişət zorakılığı hadisəsi rəsmi olaraq qeydə alınıb ki, bu da 2019-cu ildən 1100 hal daha çox və 2018-ci illə müqayisədə demək olar ki, 2 000 hal daha çox deməkdir. 2016-cı ildə BMT-nin Qadınların həmmüəllifi olduğu hesabatda deyilir kənd yerlərindən olan hər on qadından yeddisi, şəhərlərdə isə on qadından altısı həyatları boyu partnyorları tərəfindən ən azı bir dəfə zorakılığa məruz qalıblar.
Qadın hüquqları müdafiəçisi Alina Andronache bildirib ki, məişət zorakılığı qurbanlarının daha təhlükəsiz həyat şəraiti ilə təmin olunması çox vacibdir. “Proses həddən artıq bürokratik və çətindir, qurbanlar… tez-tez zorakırlıq göstərənlərin yanına qayıtmağa qərar verirlər, çünki onların yaşamağa yerləri yoxdur və bundan sonra nə baş verəcəyini bilmirlər. Onlar zorakılığa dözür və qəbul edirlər”- O, aylar ərzində pandemiya zamanı bir müvəqqəti sığınacaqdan digərinə köçürüldükdən sonra yenidən zorakılıqla yaşamağa başlayan iki kiçik uşaq anasının bir hadisəsinə toxunaraq deyib. 2019-cu ildə 7 qadın məişət zorakılığı nəticəsində dünyasını dəyişib; 2020-ci ilin ilk on ayında on nəfər sui-istifadə edənlər tərəfindən öldürülüb.
Qadın Hüquq Mərkəzinin hesabatında qeyd olunur ki, işlərin artdığı bir vaxtda cinayəti törədənlərə qarşı açılan cinayət işlərinin sayı azalır. 2020-ci ildə prokurorlar 866 cinayət işini araşdırıblar ki, bu da 2019-cu illə müqayisədə 100 hal daha azdır. Zərərçəkənlər də sosial stiqmadan və hüquq-mühafizə orqanlarının dəstəyinin olmamasından qorxaraq məlumat vermək istəmirlər. Konvensiyanın həyata keçirilməsi hökumət üçün bir sıra problemlər yaradır, çünki ratifikasiya milli və yerli səviyyədə resursların ayrılması məsuliyyətini dövlətin üzərinə qoyur. Əzizov qeyd edib ki, gələcəkdə hökumət hərtərəfli icra planı hazırlamalı və qanunvericilikdə islahatlar aparmalıdır. "Hazırda zorakılığın qurbanı olan qadın və qızlar üçün effektiv ədalətin təmin edilməsinə mane olan kifayət qədər boşluqlar var" deyə izah edib və əlavə edib ki, ixtisaslaşdırılmış QHT-lər və sağ qalanlarla məsləhətləşmələr boşluqları aşkar etmək və aradan qaldırmaq üçün çox vacibdir. “Parlament və hökumət gender əsaslı zorakılıq hallarını cinayət hesab etməli və tərifləri, eləcə də müvafiq cinayət məcəlləsini düzəltməli olacaq”. İnsan hüquqları üzrə ekspert və Kişinyovda yerləşən Bərabərlik Şurasının üzvü Yevgeni Qoloşçapov üçün ratifikasiya hökumətin problemi həll etmək öhdəliyinə işarə edir. “Əgər hakimiyyət bu problemlə mübarizədə passiv qalsa, öhdəliklərini yerinə yetirmədikləri üçün onlar beynəlxalq səviyyədə müzakirə olunacaqlar” deyərək IWPR- yə bildirib.
This publication was prepared under the "Amplify, Verify, Engage (AVE) Project" implemented with the financial support of the Ministry of Foreign Affairs, Norway.
