چاه‌های عمیق ، آب افغانستان را می‌خشکانند

ازدیاد چاه‌های عمیق  در ولایت زابل نه تنها اینکه  منابع آبی را تهدید می کند  ، بلکه معیشت صدها دهقان را نیز با خطر مواجه ساخته است. بارنده گی کم باعث افزایش تعداد چاه های عمیق  برای تامین آب می‌شود. این کار باعث می‌شود که جریان آب از مسیر دریاها و چشمه ها منحرف شود و آب آشامیدنی کاهش یابد. دهاقین دریافته اند که حتا آب عمیق‌ترین چاه‌ها و حفره‌های آنها در حال خشک شدن است و این کار معیشت آنها را تهدید می‌کند.

نظرمحمد 42 ساله، می گوید که وی قبلاً در روستای تناره  ولسوالی ارغنداب که در همسایگی ولایت کندهار قرار دارد، زندگی می‌کرد. او به آی دبلیو پی آر گفت که در گذشته هرسال نزدیک به 3000 دالر امریکایی از فروش محصولاتش درآمد داشته است. اما به دلیل فقدان شدید آب مجبور شده که به شهر قلات ولایت زابل کوچ کند و حالا در این شهر سبزی می‌فروشد.

او توضیح داد، «ما برای آبیاری باغ مان از چاه با جنراتور دیزلی آب می کشیدیم. اما وقتی همسایه‌های ما نیز برای زمین های شان چاه عمیق کندند، از ما خشک شد و نتوانستیم چاه دیگری حفر کنیم. همچنین دیگر نتوانستیم برای جنراتور تیل بخریم،  مزارع ما به دلیل کمبود آب خشک شدند. به همین دلیل برای فروش سبزیجات به قلات کوچ کردم.»

در اواخر 1990 میلادی، به دلیل خشک سالی های مداوم، حفر چاه های عمیق به طور چشم گیری افزایش یافت. دهاقین با خشک شدن دریاها و چشمه‌ها ناگزیر شدند خودشان دست به کار شوند، چون محصولات شان از بی آبی رنج می‌بردند.

اما روند حفر چاهای عمیق پس از رفع خشک سالی نیز ادامه یافت. افراد برای تضمین آب کافی، چاه های عمیق‌تری حفر کردند. مسوولین تعداد چاه‌های فعال موجود در ولایت زابل  را 5000 تخمین می‌کنند.

محمد هاشم 34 ساله که در منطقه ترنک شهر زابل زندگی می کند، می‌گوید، «در سال های اخیر، تمام چاه های عمیق فقط در سمت جنوبی دریای ترنک حفر شدند. او می‌گوید، «این چاه ها سطح آب را به حدی پایین آورده که آب اکثر چشمه ها و چاه های دیگر خشک شده اند. حتا دریای ترنک در موسم بهار و تابستان آب نمی‌داشته باشد.»

براساس آخرین آمار، زابل در حدود 305000 جمعیت دارد که بیشتر آن را روستایی ها تشکیل می‌دهند.

دوپنجم حصه این ولایت کوهستانی یا نیمه کوهستانی است، و در بقیه قسمت ها اکثراً محصولاتی چون بادام، کشمش، زردالو و زیره کشت می‌شود.

بازمحمد حریفال ، مدیر اداری در ریاست زراعت زابل، به آی دبلیو پی آر گفت که در حال حاضر نزدیک به 65000 هکتار زمین مزروعی در این ولایت وجود دارد که در آن عمدتاً گندم، حبوبات و میوه جات برای صادر کردن به بیرون، کشت می شود.  

او می گوید که همکاران وی نه تنها که در سدد مدرنیزه کردن سیستم آبیاری در این ولایت اند، بلکه دهاقین را برای کشت محصولات جدید مثل سویا که به آب کمتری نیاز دارد، نیز تشویق می کنند. او می گوید که آمار دقیق چاه های عمیق معلوم نیست، چرا که اکثر این چاه ها در مناطق تحت تسلط طالبان حفر شده اند. وی تعداد مجموعی چاه های عمیق را 5000 تخمین می کند، ولی هشدار می دهد که این تعداد ممکن افزایش یابد.او در اخیر گفت، «ما خیلی تلاش می کنیم تا برای دهاقین در مورد آبیاری قطره‌ای و آب‌پاش معلومات ارایه کنیم تا بتوانند زمین‌های شان را با آب کمتری آبیاری کنند.»

حفیظ الله شاه نوری، رییس زراعت، آبیاری و مالداری نیز خاطرنشان کرد که این چاه های شخصی که تعداد شان به هزارها می‌رسد، معیشت مردم محل را تهدید می کند.

او می گوید، از آنجاییکه رفع این چالش کار ساده‌یی نیست، مسوولین در صورتیکه وقت و بودجه کافی داشته باشند می‌توانند راه حلی برای آن پیدا کنند. او می گوید، «در حال حاضر، ما روی پلان  پروژه ها برای احیای جویبارها و ذخیره های آب کار می‌کنیم. حتماً راه حلی پیدا خواهیم کرد.»

حاجی محمد صادق، یکی از تاجران میوه خشک در قلات می گوید که بسیاری از دهقانان درحاصلات شان کاهش را مشاهده کرده اند و ظاهراً بادام و کشمش از این ناحیه بیشتر متاثر شده اند.

او می گوید، «به نظر می رسد آبی که از چاه های عمیق به دست می آید دارای مقادیر کم منرال و مواد مغذی است، از این رو بالای محصولات زارعین میوه تاثیر منفی گذاشته است. ظاهراً این مشکل بالای گندم، جواری و سبزیجات تاثیر زیادی نگذاشته، اما صادرات میوه را کاهش داده است.»

معصوم عظیمی، انجنیر زراعتی به آی دبلیو پی آر گفت که، بدون شک این چاه ها سطح آب های زیرزمینی را پایین آورده و آب چشمه ها و دریاها را خشک کرده است.

وی از دولت می خواهد که روی اعمار بندها سرمایه گذاری کند و جنگلات بیشتری غرس کند، چرا که تحقیقات نشان داده که با این کار سطح آب بالا می‌رود.

گل اسلام سیال، سخنگوی والی زابل می گوید، «ما چندین بار از حکومت مرکزی تقاضا کرده ایم که کار اعمار بندها و ذخیره ها را آغاز کند. اگر این پروژه تطبیق شود دهقانان دیگر مجبور نخواهند شد که چاه عمیق حفر کنند. این کار ما را قادر می سازد تا برف و باران را ذخیره کنیم و مشکل بی آبی زمین داران و مردم ما را حل کنیم.»

کمبود آب آشامیدنی نیز یک مشکل روز افزون برای مردم این ولایت است.

عبدالسلام، باشنده‌ی قلات می گوید که چاه فعلی شان را بیشتر حفر کرده اند تا آب زیادتری به دست بیاورند.

وی که 52 سال دارد، به آی دبلیو پی آر گفت، «سابق در عمق 10 تا 50 متر آب می‌برآمد، ولی حالا در 80 متر هم به مشکل می توانم آب کافی به دست بیاورم.» وی در ادامه گفت، «هرسال مجبور می شوم که عمق چاه را بیشتر بسازم، چرا که سطح آب پایین می رود.مقدار زیاد درآمد من صرف کندنِ چاه می شود.»

میرویس 27 ساله، باشنده‌ی قلات که در حدود 17 جریب زمین مزروعی دارد، می گوید که در گذشته زمین هایش را با آب جویبارها آبیاری می‌کرد.

وی افزود، «حالا نه تنها که بالای کندن چاه پول مصرف می کنیم، برای تیل جنراتور نیز پول می پردازیم. بسیاری از مردم نمی توانند از عهده این مصارف برآیند.»

اما باوجود این کم‌آبی، برخی ها خوشحال به نظر می‌رسند. عبدالعزیز که 37 سال دارد و کار حفاری را می کند، می گوید که به دلیل بلند رفتن تقاضا برای حفر چاه‌های عمیق، کاروبارش رونق گرفته است.» او از حفر هر متر، سه تا چهار دالر می‌گیرد، و اگر زمین سخت و دارای سنگ باشد، این رقم افزایش می‌یابد. او می‌گوید که روزانه 10 تا 13 دالر عاید دارد.

وی در ادامه گفت، « از ختم زمستان تا تابستان مشتریان تقاضا می‌کنند که برای شان چاه عمیق بکنم، ویا هم عمق چاه‌های فعلی شان را بیشتر بسازم. خیلی مصروف استم، حتا به فکر کردن وقت ندارم. دهقانان و زمین‌داران دریافته‌اند که سطح آب هرسال پایین‌تر می‌رود.»