فصل جدید برای چاپ درافغانستان

هجرت الله اختیار خبر نگار اى دبليو پى ار در ننگرهار

پنج سال پیش دکان­های زیرزمینی مارکیت اسحق­زی جلال آباد مملو از دستگاه ضبط صدا، سی­دی­ و دی‌وی‌دی بود.

اکنون طاقچه­های این دکان­ها، به‌جای فیلم و بازی کمپیوتری پر از کتاب استند و محصلان برای یافتن کتاب درباره موضوع  مورد نیاز‌شان می‌گردند.

نصير احمد ،20ساله، فقط همین اکنون، سه جلد کتاب از کتابفروشی عنایت خریده‌است.

وی با بیان این که « درگذشته من فیلم زیادی را تماشا می‌کردم؛ مگر بعداً فهمیدم که فیلم نه‌تنها وقت ضایع‌کن است؛ بلکه تمرکز را هم از بین می‌برد» گفت:« من سه کتاب (تمرینات ریاضی، تمرینات بیولوژی و راهنمایی ورود به کانکور) را به هشت دالر خریده ام. امیدوارم این کتاب‌ها مرا در رسیدن به فاکولته موردنظرم کمک بتوانند.»

صنعت چاپ افغانستان طی بیشتر از سه دهه جنگ که پروسه تعلیم و تربیه را مختل ساخت، شانس اندک برای ارتقاء داشته‌است.

درجریان موج­های جنگ برخی از رسانه­ها و مطبوعات دولتی به انتشارات‌شان ادامه دادند؛ مگر میزان انتشارات محدود بود و اغلب با سانسوز  همراه بود. کتاب­های معدودی به زبان­های ملی یافت می‌شدند و اغلب کتاب‌ها وارداتی بودند.

با حضور طالبان در نیمه دهه 90 میلادی  فیلم، موسیقی، تلویزیون ماهواره­ی و رادیو متوقف شدند.

احمد گفت که بعد از سقوط طالبان درسال 2001 مردم به شدت به فیلم­ها و موسیقی روی آوردند و این روند اکنون به سوی مطالعه کتاب درحال تغییر است.

با این تغییرات، حتی تاکنون 70 درصد جمعیت افغانستان بی­سواد باقیمانده‌است. باآنهم؛ حبیب‌الله رفیع عضوی اکادمی علوم  گفت که سقوط طالبان زمینه به میان‌آمدن یک دوره جدید برای دانش و علم را مساعد کرد.

وی گفت:« آزادی بیان با آمدن دولت جدید به میان آمد. با آزادی بیان، رسانه­ها آزاد شدند. اکنون افغانها فرصت دارند تا در مورد موضوعات مهمی کتاب نوشته و هم‌چنان کتاب‌های را از زبان­های دیگر ترجمه کنند. نسل جوان در تلاش است فرهنگ جنگ را از بین برده و دانش را جایگزین آن کند. 

وی ادامه داد:« قبلاً صرف کتابهای که از سانسور دولت بیرون می‌شدند، اقبال چاپ می­یافتند. پس هرساله تا 50 کتاب چاپ می­شد، مگر اکنون هرساله ممکن هزاران کتاب چاپ شود.»

عبدالفغور لیوال نویسنده و کارآگاه مسایل اجتماعی گفت اکنون همه مردم فهمیده‌اند که استانداردهای بالای باسوادی برای یافتن شغل در آینده حیاتی است.

وی گفت:« با ظهور سکتورخصوصی تعداد مراکز تحصیلی افزایش یافت. اکنون جوانان فهمیده­اند که در بازارآزاد بدون داشتن مهارت اکادمیک منبع اقتصادی را بدست اورده نميتوانند . زمانیکه تعداد مراکز تحصیلی افزایش می‌یابد، تقاضا برای کتاب بالا می‌رود و این عامل منجر به بلندرفتن میزان چاپ کتاب نیز می‌گردد.»

لیوال گفت که اکنون با توجه به علاقمندی روزافزون به آموزش زبانهای دیگر، به‌خصوص زبان انگلیسی، به‌عنوان زبان بین‌المللی ، به اندازه‌بی‌سابقه‌ی کتاب جدید چاپ می‌شود. وی گفت که اکثریت کتابهای نشرشده درکشور نسخه ترجمه کتابها به زبان دیگر استند. 

وی ادامه داد:« نسل جوان امروز از طریق انترنت با تمام جهان در ارتباط است. آنها می­دانند که جهان چی می‌خواهد و مطابق به این معلومات، علم می­آموزند.»

محمدابراهیم همکار یکی از استادان پوهنتون ننگرهار گفت که استادان، شاگردان را به مطالعه و نوشتن تشویق می‌کنند.

وی گفت:« من به عنوان استاد، لیست کتابها را به محصلان می­دهم تا آنها را مطالعه کنند. این کتابها در مطالعات آنها منابع خیلی مهم می‌باشند. انترنت، نسل جوان ما را از جریان توسعه جهانی آگاه کرده و اکنون آنها می­‌توانند تمام دنیا را تماشا کرده و با آنها درتماس شود.»

سایر تبصره‌کنندگان افزایش علاقمندی به مطالعه را نتیجه توسعه اقتصادی می‌دانند.

جاناس خان حدران استاد پوهنتون ننگرهار گفت زمانی‌که نیازمندیهای اولیه مردم مرفوع شد، آنها آرامش پرداختن به ادبیات می­یابند.

وی گفت:« خوشبختانه اقتصاد تا اندازه‌‌ی رشد کرده‌است. جوانان کشور به فرهنگ­های جهان علاقمند شده­اند. آنها کتابهای را درمورد فرهنگ­‌های جهان خریده و مطالعه می‌کنند. به این دلیل نیز هست که کار ترجمه و چاپ افزایش یافته‌است. این، خبر خوشی برای ماست.»

نصیرالله مهمند رییس اتحادیه کتابفروشان جلال آباد گفت که این موضوع « دانش و پول را به خانه­‌های افغانها می‌آورد.»

وی گفت که هرساله تا 500 عنوان کتاب درننگرهار چاپ ميشود  و در سراسر کشور فروخته شده و حتی از طریق مرز افغانستان به منطقه کویته پاکستان نیز منتقل می­‌شوند.

اورنگ صمیم، رییس ریاست اطلاعات و فرهنگ ننگرهار گفت که افزایش چاپ «تماماً از برکت آزادی بیان است.»

تنها شهرجلال آباد 20 درصد شرکت­های چاپ را در خود دارد که هرکدام آنها ماهانه تعدادی از کتابها را به زبان پشتو چاپ می‌کنند.

یکی از این چاپخانه‌ها به نام مجتمع چاپ گودر درسال 2001 زیرنام کتابفروشی گودر با سرمایه اولیه 50 دالرآمریکایی تاسیس شد. این نهاد که کار چاپ  را از سال 2006 شروع کرده‌است، تاکنون صدها عنوان کتاب جدید چاپ کرده است 

مسول چاپخانه گودر قدرت الله تايب گفت که اکنون سرمایه‌ی تجارتى اش به  100.000 دالر رسیده‌است.

وی گفت:« درگذشته بازار کتاب خوب نبود؛ مگر در چند سال اخیر خوبترشده‌است.»

باآنهم رویکرد شایع درصنعت چاپ کتاب آن است که نویسندگان و مترجمان کتاب باید در قبال خدمات‌شان نباید مبلغی را  داشته باشند.

سیف‌الله غریب‌یار یکی از محصلان پوهنتون خصوصی سپین‌غر گفت که تاکنون 29 عنوان کتاب را نوشته و یا ترجمه کرده‌است.

وی با بیان این مطلب که پرداخت مبلغی به نویسنده تاکنون راجع نشده‌است، گفت:« من در قبال چاپ‌شدن کتابهايم  یک شانزده پولی هم نخواسته­ام. من به خاطر شوق خودم آن را می‌‌نویسم و ترجمه می‌کنم.»

وی خنده کنان گفت:« قیمت نویسنده و مترجم در افغانستان صفر است.»

با این‌همه این آغاز تغییراست. زمانی خود نویسندگان و مترجمان درقبال چاپ‌شدن کتابهای‌شان پرداخت می‌کردند، ولی اکنون ناشران هزینه چاپ کتاب را به عهده گرفته‌اند.

مجتمع چاپی مهمند تنها مرکز انتشاراتى ‌است که به نویسندگان پول پرداخت می‌کند. فضل مولا رییس این انتشارات گفت:« ما به نویسنده و یا مترجم 150 جلد کتاب می‌دهیم ویا قیمت ان را پرداخت می‌کنیم. ما بیشتراز این مقدار پرداخت نمی‌توانیم. زیرا فروش کتاب‌ها بیشتر از این سود ندارند.»

باوجود این تغییرات هنوز یک قسمت جامعه افغانستان از روند رشد انتشارات در انزوا مانده‌است. قواعد سنتی اجازه نمی­‌دهد تا زنان به سادگی به کتابفروشی‌ها بروند.

مریم یکی از محصلان پوهنتون ننگرهار گفت که کتابهایش را برادر خوردتر و پدرش خریداری می‌کنند. زیرا  برای جامعه غیرقابل قبول است که یک دخترجوان به کتابفروشی‌ها برود.

وی با بیان این موضوع که « برخی اوقات از پدرم یک کتاب را می­خواهم ولی کتاب دیگر را می‌آورد. اگر می‌توانستم خودم بروم، در مورد کتاب‌های تازه نیز معلومات می‌گرفتم. مگرچی‌کاری می‌توانم؟ دستم ازناتوانی بسته‌است.»

هجرت الله اختیار یکی گزارشگران در ننگرهاراست که خبرنگاری را انسیتوت گزارشدهی جنگ و صلح آموخته‌است.