سگ های ولگرد و خطر پخش مرض سگ دیوانه

گزارشی از قیصا خوستی از ولايت خوست

سر يع  باشنده موتون ولایت خوست با چشم های اشکبار توضیح داد که هیچ کاری برای نجات جان پسرش از دست اش بر نمی آید.

نزدیک به یک ماه قبل این پسر را سگ ولگرد در راه مکتب گزیده بود. او به پدر و مادرش از سگ گزیدگی چیزی نگفته بود تا آنکه به تدریج بدن اش ضعیف شده و از دست و پا افتاده بود. وقتی خانواده متوجه وضعیت او شده بودند، دیگر خیلی دیر شده بود و کاری برای نجات اش انجام شدنی نبود.

سريع  گفت: "وقتی به داکتر بردم، داکتر گفت که او را سگ  ديوانه  گزیده و قابل تداوی نیست. به پاکستان نیز بردم. داکتران آنجا گفتند که حالا خیلی دیر شده است. حال مرگ پسرم را انتظار می کشم و هر لحظه ام با غم می گذرد. تنها چشم امیدم به خداوند است که کمک ام کند و پسرم را نجات دهد."

مرض سگ دیوانه تهدید بزرگی به صحت مردم افغانستان است. اگرچه این مرض در حیوانات وحشی بیشتر شایع است، اما آدم ها در اکثر موارد از طریق سگ گزیدگی به این مرض دچار می شوند، درحالیکه گله های سرگردان سگ در  قریه ها و شهرها معمولاً به چشم می خورند.

باشندگان خوست می گویند که مسوولان باید برای رفع تهدیدی که این سگ ها به زندگی انسان ها و مواشی مواجه ساخته اند، تلاش بیشتر نمایند.

داکتر مجید منگل رییس شفاخانه ولایتی خوست گفت که سال گذشته 1300 نفر در ولایت خوست بخاطر سگ گزیدگی تداوی شده بودند. او گفت اکثر این حیوانات ديوانه  نمی باشند، اما برای احتیاط  افرا گزيده شده بايد  واکسین شوند. به همین خاطر پس از سگ گزیدگی چندین دوز واکسین حدود یک هفته تذریق می گردد. در غیر آن، مرض سگ دیوانه کشنده است. البته برخی افراد بصورت استثنایی بدون واکسین نیز صحت یاب می شوند.

اما به گفته فضل الرحمن مالک لابراتوار صحت در خوست تداوی مرض سگ دیوانه پرهزینه است.

او گفت که "اگر سگ دیوانه جان کسی را خراش کند، تداوی اش حدود 40 دالر مصرف بر می دارد. اگر زخم اش کلان تر باشد، 200 تا 300 دالر برای تداوی مصرف می شود." او افزود که گاه کسانی که پول واکسین را پرداخته نمی توانند زمانی به داکتر مراجعه می کنند که کار از کار گذشته است.

او گفت: "ما به این چنین مریضان کمکی نمی توانیم."

بسیاری کسان تنها امید شان تداوی رایگان در شفاخانه دولتی است، هرچند این شفاخانه معمولاً با کمبود واکسین مواجه می باشد.

داکتر هدایت الله حمید، رییس صحت عامه خوست گفت که آنها تنها در سه ماه گذشته 250 نفر را بخاطر سگ گزیدگی واکسین کرده اند و اکنون دیگر واکسین ندارند. او گفت که مجبورند مریضان را جواب دهند تا در جاهای دیگر برای تداوی مراجعه کنند.

او تاکید داشت: "بیشتر مریضان شاید توسط سگ دیوانه گزیده نشده باشند. ممکن است آنها را سگان ولگرد گزیده باشند، ولی مردم می خواهند واکسین شوند چون شک دارند که مبادا آن سگ ها دیوانه بوده باشند."

عواقب مالی این کار می تواند شدید باشد. عبدالواحد باشنده قریه خالصی گفت که او و سه عضو دیگر خانواده اش  پس از سگ گزیدگی برای تداوی به شفاخانه دولتی رفتند ولی آنها گفتند که واکسین های شان ختم شده است. تداوی در شفاخانه خصوصی آنان را از لحاظ مالی ورشکست کرد.

او گفت: "ما بیش از عاید یک ساله خود پول مصرف کردیم. ما مردم فقیر هستیم. حکومت باید برای مردمی که از سگ گزیدگی متاثر می شوند، خدمات عرضه کند. این خطای حکومت است؛ چرا سگ های ولگرد را از بین نمی برد؟"

بادشاه زار ابدالی، رییس شفاخانه موتون خوست افزود که هر روز به طور اوسط سه نفر بخاطر سگ گزیدگی به آن کلینیک مراجعه می کنند.

با آنکه سگ از نظر مسلمانان ناپاک پنداشته می شود، بسیاری افراد در افغانستان سگ ها را بخاطر حفاظت، شکار، نگهداری از رمه یا صرفاً بعنوان یک حیوان خانگی نگهداری می کنند. همه اینها زمینه انتقال این مرض را که بدو شکل ذیل تبارز می کند، مساعد می سازد: اول بیماری سگ دیوانه که منجر به عصبانیت و حالت تهاجمی می گردد و تب شدید، توهم زدگی و ترس از آب را به همراه دارد. دوم بیماری سگ دیوانه که منجر به فلج، ضعف عضلات و بی حسی می گردد.

علایم مرض سگ دیوانه معمولاً در جریان یک ماه ظاهر می شود، اگرچه این مریضی ممکن است بسیار دیرتر به اوج برسد.

مردم محل می گویند سگ های وحشی مواشی شان را نیز تهدید می کند.

قاسم، داکتر حیوانی که مسوولیت یک کلینیک را در خوست دارد گفت که سال گذشته بیش از 50 گاوی را که سگ های ولگرد گزیده بودند، برای تداوی به کلینیک آورده بودند. او گفت که گاو میش ها، گوسفندان، سگ ها و خرها را نیز بخاطر سگ گزیدگی به کلینیک می آورند.

او در این کلینیک حیوانات را با تزریق فوری واکسین نجات می دهد ولی این کار تنها در مرکز خوست میسر است و در ولسوالی ها که احتمالاً رقم قربانیان بسیار زیاد هم می باشد، امکانات کمتر میسر است.

مقامات محلی تلاش دارند تا با واکسین کردن سگ های خانگی و از بین بردن سگ های ولگرد این مشکل را رفع کنند.

مسوولان شاروالی سال گذشته 650 سگ ولگرد را از بین برده و به گفته نقیب الله رییس دپارتمنت طب حیوانی ریاست زراعت خوست به تعداد 3000 سگ خانگی سال گذشته واکسین شده و آنان پلان دارند که کمپاین سراسری دیگری را در سطح ولایت به راه اندازند. علاوه بر آن، 258 سگ خانگی آلوده به مکروب سگ دیوانه در سال جاری از بین برده شده اند.

او توضیح داد: "وقتی سگ ها تشنه یا گرسنه می باشند، باهمدیگر جنگ می کنند و یکدیگر را دندان می گیرند. ویروس سگ دیوانه از طریق زخم ها به سگ های دیگر انتقال می یابد."

با این حال آقای محمد رسول باوری شاروال خوست گفت که به دلیل تمام شدن طعمه هایی که برای کشتن سگ ها استفاده می شود، این تلاش ها متوقف شده است.

او با متهم کردن ریاست صحت عامه به عرضه زهر بی کیفیت گفت: "شکی نیست که تعداد سگ های ولگرد در شهر خوست و ولسوالی های آن افزایش یافته است، اما زهر سگ کش در اختیار نداریم و کمپاین ما با توقف مواجه است."

حمید رییس صحت عامه خوست کارکنان شاروالی را متهم به استفاده ی بی رویه ی زهر کرد که به گفته ی او منجر به اتمام ذخیره آنان شده است.

کمپاین های آگاهی عامه نیز لازم است، زیرا تعداد زیاد افراد تا زمانی که مریضی خیلی پیشرفت نکرده و به مرحله غیرقابل تداوی نرسیده است، دست به اقدام نمی زنند.

عزیز گل که در شهر خوست زندگی می کند، گفت: "سگ هار سگ خانگی ما را دندان گرفت و سگ خانگی دخترم را گزید." او دخترک خردش را دو ماه قبل به دلیل مرض سگ دیوانه از دست داده بود. او گفت: "ما فکر کردیم یک امر عادی است و یک ماه بعد به داکتر مراجعه کردیم. آنوقت داکتر گفت که خیلی دیر شده. عاقبت دخترم وفات کرد."

قیصار خوستی گزارشگریست در خوست که از سوی آی دبلیو پی آر تربیت شده است.