صنعت قالین افغانستان رو به رشد است

گزارشی از پلوشه بلخی- افغانستان

گزارش شماره 374

29 سپتامبر 2010

محمد رسول تاجزاده، رییس شرکت تجارتی تاجزاده، در سایه یک درخت نشسته و به کارکنانش رهنمایی می کند که محموله جدید قالین ها را برای صادرات جمع آوری کنند.

تاجزاده که تاجر سابقه داری در ولایت شمالی بلخ می باشد، شاهد بدتر شدن اوضاع این صنعت در اثر جنگ و ناکامی در همسری با مدهای مدرن بوده است. اکنون به نظر می رسد که وضعیت درحال دگرگون شدن است.

او گفت: "یک سال قبل، شش متر مربع قالین افغانی 600 دالر امریکایی قیمت داشت، اما اکنون بخاطر تغییرات در رنگها، طرح ها و کیفیت قالین این رقم به 1100 دالر افزایش یافته است. قالین کسانی که هنوز به شیوه قدیم می بافند، بازار خوبی ندارد."

صنعت قالین افغانی که زمانی شهرت جهانی داشت، در جریان جنگ دهه های 1980 و 1990 میلادی شدیداً متضرر شد. بسیاری بافندگان، که اکثرشان ترکمن های شمال افغانستان بودند، به کشورهای ایران و پاکستان مهاجر شدند و در بازارهای قالین آن کشورها سهم ادا کردند.

پس از سقوط حکومت طالبان در سال 2001 میلادی، واردات قالین های ماشینی و ارزان پاکستانی، ایرانی، ترکی و چینی بازار داخلی را تخریب کرد.

اما قالین افغانی هنوز قلم عمده کالاهای صادراتی کشور را تشکیل می دهد و در ولایات شمالی فاریاب، سرپل، کندز، تخار و جوزجان و همچنان در ولایت غربی هرات بافته می شود.

دست اندرکاران صنعت قالین در شمال افغانستان می گویند، آنان قدم هایی را برای احیای تولید قالین برداشته اند و از جمله مواد خام باکیفیت بالاتر و طرح های جدیدی را روی دست گرفته اند که به نظر آنان تقاضا برای صادرات شان بیشتر است.

تاجزاده گفت: "هرچند بافندگان در گذشته زحمت زیاد می کشیدند، استفاده رنگ و تار بی کیفیت کهنه و ایرانی و پاکستانی، نقش های تکراری بازار قالین افغانستان را ضعیف کرده بود."

او گفت بجای خریدن قالین از بافندگان، اکنون تاجران ترجیح می دهند مواد خام و دیزاین ها را نیز تهیه کنند و در بدل کارشان معاش بپردازند.

زبیده، یک بافنده قالین گفت که او هرگز از قالین بافی پول زیادی بدست نیاورده، اما اظهار امیدواری کرد که با بهتر شدن بازار، عاید او نیز افزایش یابد.

او گفت: "ما معمولاً 300 دالر مواد خام برای یک قالین شش متر مربعی می خریدیم و پس از سه یا چهار ماه کار سخت آن قالین را به قیمت 500 تا 600 دالر می فروختیم، که پاداش کلانی به زحمت کشی های ما نبود. اما حالا، قراردادی ها برای ما نقشه ها و تارها را می آورند و 500 دالر معاش می پردازند، و این برای ما بهتر است."

تاجران در ولایت بلخ می گویند که این کار برای شان سود آور است.

عبدالستار بیگزاده، رییس انجمن تولید کنندگان و صادرکنندگان قالین شمال افغانستان گفت اکثر تاجرانی که در جریان سالهای دهه 1990 متضرر شدند، اکنون به رشد کاروبار شان خوشبین می باشند.

او گفت نوآوری کمک کرد که این صنعت جایش را در بازار جهانی پیدا کند، و افزود: "ما اکنون رنگ های نباتی را بطور طبیعی در افغانستان می سازیم که کیفیت بالا دارد. غیر ازان، قالین های افغانستان رنگ سرخ تیره، آبی یا سفید داشت، اما در دیزاین های جدید ما رنگ های خاکی، سبز و سایر رنگها را نیز استفاده می کنیم که هم زیبا و هم طبیعی است."

به گفته بیگزاده، در شمال افغانستان به تعداد 120 شرکت قالین بافی فعالیت دارند.

عبدالوکیل متوکل، مدیر اجرایی اتاق تجارت در بلخ به آی دبلیو پی آر گفت: "دلیل رشد روز افزون صادرات این است که تاجران در شمال قالین را با توجه به تقاضای بازار خارجی تولید می کنند."

محمد جمشید، تاجر قالین در ولایت بلخ گفت وقتی تولید کنندگان به استفاده از طرح ها و تکنیک های تولیدی جدید روی آوردند با مشکلات ابتدایی بسیاری مواجه شدند.

او گفت: "ما در مناطقی که برق وجود نداشت با مشکل مواجه شدیم. اکثر بافندگان، زنانی می باشند که معمولاً در جریان روز به کارهای خانه و رسیدگی به اطفال مصروف اند، و شب که آنها وقت دارند، برق نیست... آنها به کلینیک و داکتر دسترسی ندارند، و برای آرام کردن اطفال و تداوی دردها و رنج های خود از تریاک استفاده می کنند. استفاده از تریاک روی صحت و کار آنان تاثیر بسیار بد می گذارد."

تاجران قالین از تاثیر کالاهای صادراتی ارزان بر بازار محلی نگران می باشند.

غلام سخی، یک تاجر در مزار شریف گفت که هرچند کاروبارشان روبه خوبیست اما قالین های وارداتی هنوز یک تهدید به شمار می رود.

او گفت: "حکومت باید بالای قالین های ماشینی ترکی، ایرانی و پاکستانی مالیات بیشتر وضع کند تا بازار داخلی متضرر نشود."

برای افغانهایی چون حمید الله، باشنده کابل که در بیرون یک دکان ایستاده و به این می اندیشد که کدام قالین را بخرد، قیمت مهم ترین مساله است.

او گفت: "برای مردم اینجا، ارزانترین بهترین است. درست است که قالین های کشور خود ما باکیفیت و زیبا می باشند، اما مردم خریده نمی توانند. من کارمند یک اداره دولتی هستم و معاش ماهوار من معادل 100 دالر امریکایی است، چگونه می توانم قالین افغانی را به قیمت 500 یا 600 دالر بخرم وقتی قالین های ترکی، ایرانی یا چینی به همان اندازه و نقش های زیبا به 100 تا 150 دالر میسر است؟"

پلوشه بلخی گزارش گریست در ولایت بلخ، در شمال افغانستان که از سوی آی دبلیو پی آر تربیت شده است.

زیرنویس عکس:صنعت قالین بافی افغانستان که زمانی شهرت جهانی داشت در جریان جنگ های دهه های 1980 و 1990 بسیار آسیب دید. (عکس: سرجنت تیدی وید، کامره مشترک مبارزه افغانستان)