SRPSKE SNAGE KAO „GOSPODARI ŽIVOTA I SMRTI“
Bivši zarobljenik govori o iskušenjima kojima su ga tokom rata izložili pripadnici elitnih srpskih jedinica.
SRPSKE SNAGE KAO „GOSPODARI ŽIVOTA I SMRTI“
Bivši zarobljenik govori o iskušenjima kojima su ga tokom rata izložili pripadnici elitnih srpskih jedinica.
Jedan bosanski političar svedočio je ove sedmice pred Haškim tribunalom o zlostavljanju kojem je tokom 1992. bio izložen od strane pripadnika specijalnih srpskih vojnih snaga.
„Jasno ste mogli da vidite kako ti ljudi, za razliku od lokalnog stanovništva, umeju da ratuju i rukuju oružjem. Iz njihovog ponašanja ste mogli da zaključite da se radi o profesionalnim ratnicima“, kazao je Sulejman Tihić, predsednik Stranke demokratske akcije (SDA) i predsedavajući Vijeća naroda, jednog od dva doma bosanskog parlamenta.
Tihić je ispričao kako je Jedinica za specijalne operacije (JSO), iz sastava srbijanske Službe Državne bezbednosti (DB), u martu 1992. odigrala ključnu ulogu prilikom zauzimanja opštine Bosanski Šamac.
On je svedočio na suđenju Jovici Stanišiću i Franku Simatoviću – bivšim zvaničnicima DB-a koji se terete za učešće u zajedničkom zločinačkom poduhvatu čiji je cilj bilo nasilno i trajno raseljavanje ne-Srba iz mnogih delova Hrvatske i Bosne, koje je vršeno progonom, ubijanjem i deportacijom hrvatskog, bosansko-muslimanskog i bosansko-hrvatskog stanovništva.
Stanišić je od 1991. do 1998. bio na čelu DB-a, dok je Simatović, kao njegov potčinjeni, obavljao dužnost komandanta JSO-a.
U optužnici se navodi da su Stanišić i Simatović osnovali, organizovali i finansirali centre za obuku srpskih snaga, a sve u cilju vojnog delovanja na teritoriji Hrvatske i Bosne.
U optužnici se kaže i da su Stanišić i Simatović te snage slali u Hrvatsku i Bosnu, gde su one činile zločine i zauzimale gradove i sela na onim područjima koja su bila pod srpskom kontrolom, pri čemu su ne-Srbi bili prisiljavani da napuste te krajeve.
Tihić je kazao da su se pripadnici JSO-a isticali svojom brutalnošću, te da su ga upravo oni tukli u policijskoj stanici u Bosanskom Šamcu.
Svedok je u vreme izbijanja rata obavljao dužnost predsednika SDA za Bosanski Šamac, a tokom 1994. i 1995. godine je već svedočio pred Haškim tribunalom na suđenjima koja su se ticala etničkog čišćenja počinjenog u tom gradu.
Svedočio je i 2001. godine, na suđenju pokojnom srpskom lideru Slobodanu Miloševiću, koji je bio optužen za organizovanje pokušaja etničkog čišćenja ne-Srba sa teritorija nad kojima je Beograd želeo da uspostavi kontrolu. Milošević je umro 2006., nekoliko nedelja pre okončanja svog slučaja.
Transkripti svedokovih iskaza i njegove tri izjave koje je dao istražiteljima tužilaštva uvedeni su ove sedmice u zapisnik.
Svedok je rekao kako je proglašenje Srpske opštine Bosanski Šamac, koje se odigralo 1992. godine, predstavljalo znak da se „širom Bosne i Hercegovine očito odvija isti politički projekat.
„Oni su stvarali uslove za neku vrstu ’para-države’ (samoproglašene države), koja bi kasnije bila priključena Srbiji.
„Stoga je morala postojati i sila koja je trebalo da im pomogne da ostvare svoje ciljeve. Nikada ne bi bili u stanju to da učine bez podrške Beograda.“
Svedok je objasnio da se pomoć Srbima u Bosni videla u svemu – počev od podrške jedinica Jugoslovenske Narodne Armije (JNA), pa do saradnje sa srbijanskom policijom, uključujući i logistiku i finansije.
Prema njegovoj izjavi, pripadnici Crvenih beretki – koji su delovali u sklopu JSO-a – došli su u Bosanski Šamac helikopterom tokom februara i marta 1992. A 17. aprila 1992. izveli su – zajedno sa JNA, lokalnom srpskom policijom i snagama TO-a – napad na Bosanski Šamac.
„Prema mojim saznanjima, oni su prvi napali grad i predstavljali su, zapravo, udarnu pesnicu tog napada“, kazao je Tihić.
U optužnici se navodi da su Crvene beretke bile elitna jedinica DB-a, koju su optuženici osnovali 1991. sa ciljem izvođenja tajnih operacija izvan Srbije.
Odgovarajući na pitanje tužilaštva koje se ticalo komandovanja napadom na grad, svedok je rekao: „Ne znam tačno, mada je verovatno postojala neka vrsta koordinacije između svih struktura – ali znam ko je bio glavni i ko je najviše uticao na taj događaj.
„Bila je to Jedinica za specijalne operacije – oni su bili gospodari života i smrti. Oni su prvi napali grad i zauzeli policijsku stanicu i opštinu.“
Tihić se prisetio i svega što je doživeo u policijskoj stanici u Bosanskom Šamcu i drugde gde je bio pritvoren u Bosni i Srbiji. Objasnio je da je, nakon što je uhapšen 18. aprila 1992., zajedno sa još deset osoba bio pritvoren u policijskoj stanici. To je, po njegovim rečima, naredio Dragan Đorđević Crni – koji je po Tihiću važio za „šefa Jedinice za specijalne operacije u Bosanskom Šamcu“.
Rekao je i da su pripadnici JSO-a „nastavili da tuku ostale zarobljenike i mene, stalno i svakodnevno“.
Zarobljenici su iz Bosanskog Šamca bili odvedeni u kasarnu JNA u Brčkom, a potom u Bijeljinu, odakle je izvestan broj njih – uključujući i Tihića – prebačen u Batajnicu, kod Beograda.
Na kraju se Tihić obreo i u zatvoru u Sremskoj Mitrovici (takođe u Srbiji), da bi bio oslobođen zahvaljujući razmeni koja se odigrala 14. avgusta 1992. Premda je rekao kako je u Sremskoj Mitrovici još češće bio tučen, Tihić je istakao kako mu je ipak najteže bilo u Bosanskom Šamcu. On je opisao kako je u prostoriji širokoj svega nekoliko stopa bilo smešteno devet ljudi – sa samo jednom posteljom na koju se moglo sesti, a bez vode, hrane i toaleta.
Dodao je i da su zarobljenici bili nemilosrdno premlaćivani. „Svakog trenutka je neko naprosto mogao doći i ubiti vas“, kazao je on.
„I u Sremskoj Mitrovici su me zaista tukli, ali je tamo makar postojalo nekakvo osećanje reda – tako da bi nas tukli posle ručka ili večere, ali niko nije dolazio s pištoljem da nam preti kako će nas ubiti.“
Među pripadnicima Crvenih beretki koji su tokom 1992. boravili u Bosanskom Šamcu izdvajao se – svojom brutalnošću – Zvezdan Jovanović. Tihić ga je prepoznao na video-snimku jedne parade JSO-a.
Jovanović je u Srbiji osuđen na 40 godina zatvora kao jedna od osoba koje su 12. marta 2003. ubile tadašnjeg premijera Zorana Đinđića.
Stanišićevi i Simatovićevi branioci su prilikom unakrsnog ispitivanja sugerisali da Tihiću, kao nekome ko nikad nije bio u vojsci, nedostaju odgovarajuća znanja o operativnoj komandi. Svedok se usprotivio tim tvrdnjama, napomenuvši kako poseduje izvesno znanje koje je stekao na studijama prava, pošto je po zanimanju pravnik.
Odbrana je sugerisala i to da za napad na Bosanski Šamac i zločine koji su potom usledili odgovornost snosi JNA. Svedok je pak rekao kako je glavnu ulogu u zločinima odigrao JSO.
Stanišića i Simatovića su srbijanske vlasti uhapsile 13. juna 2003., ali su se obojica izjasnili kao nevini.
Suđenje se nastavlja iduće sedmice.
Velma Šarić je obučena novinarka IWPR-a iz Sarajeva.
„Jasno ste mogli da vidite kako ti ljudi, za razliku od lokalnog stanovništva, umeju da ratuju i rukuju oružjem. Iz njihovog ponašanja ste mogli da zaključite da se radi o profesionalnim ratnicima“, kazao je Sulejman Tihić, predsednik Stranke demokratske akcije (SDA) i predsedavajući Vijeća naroda, jednog od dva doma bosanskog parlamenta.
Tihić je ispričao kako je Jedinica za specijalne operacije (JSO), iz sastava srbijanske Službe Državne bezbednosti (DB), u martu 1992. odigrala ključnu ulogu prilikom zauzimanja opštine Bosanski Šamac.
On je svedočio na suđenju Jovici Stanišiću i Franku Simatoviću – bivšim zvaničnicima DB-a koji se terete za učešće u zajedničkom zločinačkom poduhvatu čiji je cilj bilo nasilno i trajno raseljavanje ne-Srba iz mnogih delova Hrvatske i Bosne, koje je vršeno progonom, ubijanjem i deportacijom hrvatskog, bosansko-muslimanskog i bosansko-hrvatskog stanovništva.
Stanišić je od 1991. do 1998. bio na čelu DB-a, dok je Simatović, kao njegov potčinjeni, obavljao dužnost komandanta JSO-a.
U optužnici se navodi da su Stanišić i Simatović osnovali, organizovali i finansirali centre za obuku srpskih snaga, a sve u cilju vojnog delovanja na teritoriji Hrvatske i Bosne.
U optužnici se kaže i da su Stanišić i Simatović te snage slali u Hrvatsku i Bosnu, gde su one činile zločine i zauzimale gradove i sela na onim područjima koja su bila pod srpskom kontrolom, pri čemu su ne-Srbi bili prisiljavani da napuste te krajeve.
Tihić je kazao da su se pripadnici JSO-a isticali svojom brutalnošću, te da su ga upravo oni tukli u policijskoj stanici u Bosanskom Šamcu.
Svedok je u vreme izbijanja rata obavljao dužnost predsednika SDA za Bosanski Šamac, a tokom 1994. i 1995. godine je već svedočio pred Haškim tribunalom na suđenjima koja su se ticala etničkog čišćenja počinjenog u tom gradu.
Svedočio je i 2001. godine, na suđenju pokojnom srpskom lideru Slobodanu Miloševiću, koji je bio optužen za organizovanje pokušaja etničkog čišćenja ne-Srba sa teritorija nad kojima je Beograd želeo da uspostavi kontrolu. Milošević je umro 2006., nekoliko nedelja pre okončanja svog slučaja.
Transkripti svedokovih iskaza i njegove tri izjave koje je dao istražiteljima tužilaštva uvedeni su ove sedmice u zapisnik.
Svedok je rekao kako je proglašenje Srpske opštine Bosanski Šamac, koje se odigralo 1992. godine, predstavljalo znak da se „širom Bosne i Hercegovine očito odvija isti politički projekat.
„Oni su stvarali uslove za neku vrstu ’para-države’ (samoproglašene države), koja bi kasnije bila priključena Srbiji.
„Stoga je morala postojati i sila koja je trebalo da im pomogne da ostvare svoje ciljeve. Nikada ne bi bili u stanju to da učine bez podrške Beograda.“
Svedok je objasnio da se pomoć Srbima u Bosni videla u svemu – počev od podrške jedinica Jugoslovenske Narodne Armije (JNA), pa do saradnje sa srbijanskom policijom, uključujući i logistiku i finansije.
Prema njegovoj izjavi, pripadnici Crvenih beretki – koji su delovali u sklopu JSO-a – došli su u Bosanski Šamac helikopterom tokom februara i marta 1992. A 17. aprila 1992. izveli su – zajedno sa JNA, lokalnom srpskom policijom i snagama TO-a – napad na Bosanski Šamac.
„Prema mojim saznanjima, oni su prvi napali grad i predstavljali su, zapravo, udarnu pesnicu tog napada“, kazao je Tihić.
U optužnici se navodi da su Crvene beretke bile elitna jedinica DB-a, koju su optuženici osnovali 1991. sa ciljem izvođenja tajnih operacija izvan Srbije.
Odgovarajući na pitanje tužilaštva koje se ticalo komandovanja napadom na grad, svedok je rekao: „Ne znam tačno, mada je verovatno postojala neka vrsta koordinacije između svih struktura – ali znam ko je bio glavni i ko je najviše uticao na taj događaj.
„Bila je to Jedinica za specijalne operacije – oni su bili gospodari života i smrti. Oni su prvi napali grad i zauzeli policijsku stanicu i opštinu.“
Tihić se prisetio i svega što je doživeo u policijskoj stanici u Bosanskom Šamcu i drugde gde je bio pritvoren u Bosni i Srbiji. Objasnio je da je, nakon što je uhapšen 18. aprila 1992., zajedno sa još deset osoba bio pritvoren u policijskoj stanici. To je, po njegovim rečima, naredio Dragan Đorđević Crni – koji je po Tihiću važio za „šefa Jedinice za specijalne operacije u Bosanskom Šamcu“.
Rekao je i da su pripadnici JSO-a „nastavili da tuku ostale zarobljenike i mene, stalno i svakodnevno“.
Zarobljenici su iz Bosanskog Šamca bili odvedeni u kasarnu JNA u Brčkom, a potom u Bijeljinu, odakle je izvestan broj njih – uključujući i Tihića – prebačen u Batajnicu, kod Beograda.
Na kraju se Tihić obreo i u zatvoru u Sremskoj Mitrovici (takođe u Srbiji), da bi bio oslobođen zahvaljujući razmeni koja se odigrala 14. avgusta 1992. Premda je rekao kako je u Sremskoj Mitrovici još češće bio tučen, Tihić je istakao kako mu je ipak najteže bilo u Bosanskom Šamcu. On je opisao kako je u prostoriji širokoj svega nekoliko stopa bilo smešteno devet ljudi – sa samo jednom posteljom na koju se moglo sesti, a bez vode, hrane i toaleta.
Dodao je i da su zarobljenici bili nemilosrdno premlaćivani. „Svakog trenutka je neko naprosto mogao doći i ubiti vas“, kazao je on.
„I u Sremskoj Mitrovici su me zaista tukli, ali je tamo makar postojalo nekakvo osećanje reda – tako da bi nas tukli posle ručka ili večere, ali niko nije dolazio s pištoljem da nam preti kako će nas ubiti.“
Među pripadnicima Crvenih beretki koji su tokom 1992. boravili u Bosanskom Šamcu izdvajao se – svojom brutalnošću – Zvezdan Jovanović. Tihić ga je prepoznao na video-snimku jedne parade JSO-a.
Jovanović je u Srbiji osuđen na 40 godina zatvora kao jedna od osoba koje su 12. marta 2003. ubile tadašnjeg premijera Zorana Đinđića.
Stanišićevi i Simatovićevi branioci su prilikom unakrsnog ispitivanja sugerisali da Tihiću, kao nekome ko nikad nije bio u vojsci, nedostaju odgovarajuća znanja o operativnoj komandi. Svedok se usprotivio tim tvrdnjama, napomenuvši kako poseduje izvesno znanje koje je stekao na studijama prava, pošto je po zanimanju pravnik.
Odbrana je sugerisala i to da za napad na Bosanski Šamac i zločine koji su potom usledili odgovornost snosi JNA. Svedok je pak rekao kako je glavnu ulogu u zločinima odigrao JSO.
Stanišića i Simatovića su srbijanske vlasti uhapsile 13. juna 2003., ali su se obojica izjasnili kao nevini.
Suđenje se nastavlja iduće sedmice.
Velma Šarić je obučena novinarka IWPR-a iz Sarajeva.
