مداوای خشن در یک زیارتگاه افغان

گزارشی از هجرت الله اختیار

گزارش شماره 407

تاریخ 31 اگست 2011

در یک زیارتگاه مقدس در جنوب شرق افغانستان، مطابق آنچه داکتران و علمای دین بعنوان جادوگری بدوی می خوانند، افراد دچار اختلال های روانی را به زنجیر می بندند.

زیارتگاه میا علی صاحب، واقع منطقه ثمرخیل ولایت ننگرهار در جریان 300 سال گذشته محل اجرای نوع خاص تداوی اختلالات روانی بوده است، و مردم علیرغم امکان دسترسی به طبابت مدرن در شهر جلال آباد، اقارب شان را بخاطر تداوی تکلیف های روانی دران زیارتگاه می برند.

گزارشگر آی دبلیو پی آر در میان هشت مریض مقیم آن زیارتگاه مردی را دیده است که با موهای بلند و چرکین، پاهای خراشیده از اثر زنجیر در اتاق کوچکی زندانی بوده است.

این مرد که حدود 35 سال عمر دارد، بدرستی نمی دانست که در کجا به سر می برد، اما از رفتارش چنین می نمود که احتمالاً در گذشته در اردو خدمت کرده است.

او خندان و با اشاره به پارچه های کاغذ که در اطرافش پراکنده بود و ظاهراً درانها چیزهایی نوشته شده بود، پرسید: "معاش عسکرهایم را آورده اید؟ درین ورق ها نوشته شده که به چی کسی پول داده شود و به کی ها داده نشود."

تداوی درین زیارتگاه ماهانه 5000 افغانی هزینه دارد و به مراجعین تعویذ نیز داده می شود. اقارب مریضان، گاه بخاطر آنچه بعنوان تداوی موفقیت آمیز انتظار دارند، تحفه نیز می دهند.

میا شفیق یکی از نواده های میا علی صاحب که زیارتگاه بنام او ساخته شده است، گفت که تداوی معیاری یک مریض مدت 40 روز را در بر می گیرد. او به مریضان غیر از نان خشک، مرچ سیاه، نمک و آب خوراک دیگری نمی دهد.

او گفت: "آنان اجازه ندارند چیز دیگری بخورند. در عین حال، آنها نمی توانند در جریان 40 روز حمام کنند، یا ناخن و موی خود را کوتاه نمایند."

میا شفیق گفت که او خودش ثبوت زنده ی موثریت اینگونه معالجه می باشد.

او گفت: "من 35 روز درینجا تداوی شدم و اکنون صحت مندم."

منتقدان می گویند که کارکنان زیارتگاه، غیر از جلوگیری از تغذیه خوب و مغذی معمولاً با مریضان بدرفتاری می کنند. میا شفیق این موضوع را تایید کرده گفت: "ما عده ای از مریضان روانی را که آرام نگریند و ما را خشمگین کنند لت می کنیم تا آرام شوند."

مرد پیری که به درخت بسته شده بود، فریاد زد: "برای خدا کمی غذا برایم بیاورید. از گرسنگی می میرم. به من گفته بودند که درینجا مرغ بریان و چپس برایم داده خواهد شد، ولی اینان حتی نان خشک هم نمی دهند."

او با گریه گفت: "من گرسنه ام. آنان نه دیروز برایم نان دادند و نه دیشب."

وقتی میا شفیق شکایت پیرمرد را شنید، چوبش را گرفته به نزد او رفت و گفت "حالا به من بگو که چی می خواهی؟"

پیر مرد اول تهدید کرد                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                که او را خواهد کشت، بعد از او خواست که لت اش نکند.

کارشناسان صحی می گویند که آن زیارت گاه فقط به وخامت وضع صحی مریضان می افزایند، و هیچ اثر مثبتی ندارد.

داکتر فضل رحیم ناصری، داکتر متخصص طب که در پوهنتون ننگرهار تدریس می کند، گفت: "اگر بخواهید از طریق زیارتگاه و تعویذ مریض را تداوی کنید، تکلیف مریض هر روز بیشتر می شود. بالاخره زمانی که اینگونه مریضان به شفاخانه بستر می شوند، قابل تداوی نیستند و برخی ها حتی جان شان را از دست می دهند."

او ضمناً گفت که پرهیز شدیدی که در زیارتگاه میا علی تجویز می گردد منجر به مشکلات بیشتر برای مریضان می گردد.

داکتر ناصری گفت که اگر کسی ظاهراً با گذشت زمان در زیارتگاه صحت مند شوند، دو علت بیش نخواهد داشت. اول ممکن است مریضی اش عارضی باشد، و دوم احتمال دارد چنین فردی به دلیل گریز از مشکلات روزمره زندگی تظاهر به مریض بودن کند.

داکتر احمد ظاهر الله یار، مسوول بخش صحت روانی ریاست صحت عامه ولایت ننگرهار گفت که باوجود محدودیت منابع، معالجه ی روانی دران ولایت بطور مناسب صورت می گیرد.

شفاخانه صحت روانی ننگرهار ظرفیت پذیرش 14 مرد و 6 زن بستری را در عین زمان داشته و با دستگاه لابراتوار و امکانات تفریحی چون تلویزیون مجهز می باشد.

او گفت: "علاوه بر آن، ما مراکز مشورتی برای خانواده های مریضان داریم که درانجا متخصصان در مسایل روحی و روانی مشوره می دهند."

میا شفیق تاکید داشت که زیارتگاه از قدرت های معالجوی برخوردار است. او گفت: "داکتران مردم را فریب می دهند... بسیاری مریضانی که به زیارتگاه آورده شده اند بوسیله دوا معالجه نگردیده ولی به فضل خداوند درینجا صحت یافته اند."

علمای دین می گویند که علیرغم آنکه باور عمومی به طلسم های ماورالطبیعی  بخشی از سنت اسلامی است، اما از نظر دین اینگونه باورها مردود است.

مولوی عبدالعزیزی خیرخواه رییس امور حج و اوقاف ولایت ننگرهار گفت: "کمک خواستن از زیارتگاه ها، تعویذات و امثال آن الحاد پنداشته می شود و نزد خداوند گناه بزرگیست. ما به امامان مساجد دستور داده ایم که مردم را درین مورد و درباره ماهیت اصلی اسلام، آگاهی دهند."

هجرت الله اختیار گزارشگریست در ننگرهار که از سوی آی دبلیو پی آر تربیت شده است.