نمایشگاه بزرگی درهرات ، میراثهای فرهنگی افغانستان را احیا کرد

فرهنگیان و هنرمندان افغان در ولایت هرات از نمایشگاهی که اخیراً از سوی یک اکادمی امریکایی برگزار شده، استقبال کردند.

مایکل باری نمونه هایی از میناتوری های قرون وسطی هرات را که در موزیم های اروپا، کانادا، ایالات متحده امریکا، ترکیه، مصر و هند نگهداری می شود، گردآوری کرده است. سپس تصاویر آنها را بطور روشن روی تخته های فلزی چاپ کرده تا بتواند آنها را در یک محل به نمایش بگذارد.

باری، کار شناس تمدن های شرقی اسلامی، به آی دبلیو پی آر گفت: «در موزیم های جهان وقتی چشمم به این آثار گوناگون هنری افتاد، به فکر فرو رفتم و با خود گفتم که چقدر دردآور است که خود افغان ها میراث های فرهنگی شان را دیده نمی توانند. بنابراین، به همکاری انستیتوت مطالعات افغانستان در دانشگاه بوستون امریکا و سفارت امریکا و فرانسه در کابل، به گردآوری تصاویر آغاز کردم. چندین سال را در بر گرفت تا این تصاویر را جمع آوری کردم و بعد از چاپ آن در فرانسه، آنرادر نمایشگاه هرات به نمایش گذاشتم. این آثار مورد استقبال گرم مردم قرار گرفت. بازدیدکنندگان با دید خیلی ژرف به آنها می نگریستند. آنان می خواستند بدانند که اجداد شان چه کارنامه هایی داشته اند.»

نمایشگاه باری در دسامبر سال گذشته در قلعه تاریخی ولایت غربی هرات ، افتتاح شد.

این آثار هنری تا پایان فبروری سال جاری در نمایشگاه باقی خواهند ماند، با آنکه تلاش ها برای دایمی ساختن این نمایشگاه جریان دارد، یک نمایشگاه دیگر قرار است در ماه مارچ،همزمان با میله نوروز، در کابل برگزار شود.

مرکز ظهور تمدن

امپراطوری تیموریان در آسیای مرکزی و جنوبی، از اواخر قرن 14 تا اوایل قرن 16 ، در اوج شگوفایی خود قرار داشت.

در جریان قرن 15، هرات- که اکنون سومین شهر بزرگ افغانستان است، مرکز این امپراطوری بود و در همین برهه زمانی بیشترین آثار مهم نقاشی جهان اسلام در این محل تولید شدند.

باری، که قبلا با دانشگاه پرینستون و اکنون با دانشگاه آمریکایی افغانستان کار می کند، می گوید که بسیاری از آثار هنری   پس از فروپاشی سلسله تیموریان، به کشورهای ایران، ترکیه و هند پراگنده شدند.و اکنون بسیاری از موزیم های بین المللی این میناتوری ها را بنام آثار ایران امروزی به نمایش می گذارند.

او می گوید، «هرات مرکز عمده پیدایش تمدن شرقی بود. این ولایت بخش عمده ای از مهمترین آثار نقاشی جهان اسلام را تولید می کرد.ژرفنای بیش از حد این هنر باور نکردنی است. هر سنگ و درخت مفهوم مهمی را به بیننده ارایه می کند. به عنوان نمونه، شما در یکی از این نقاشی ها درختی را می بینید که با برگ های رنگین خزانی روی یکی از اشخاص خم شده است. این نمایان گر درخت حیات است که خالصانه در مقابل پیش کسوتان تاریخ سر فرود آورده و از آنان می هراسد.

این آثار گرانبها در قرن پانزدهم در هرات بوجود آمد و سپس در قرن شانزدهم توسط ایران، ترکیه و هند تقلید شد. مصادره این آثار هنری در تمام نقاط جهان بی همتاست. و همین مساله باعث شده تا افغان های امروزی از نگاه فرهنگی به سطح پایین تری نزول کنند. این یکی از رویاهایم بود که بخشی از تمدن و فرهنگ افغانستان را از بیرون دوباره به این کشور برگردانم و به مردمش بگویم که چه میراث فوق العاده ای دارند.»

محمد آصف رحیمی والی هرات، از این نمایشگاه استقبال کرده و آن را یک دست آورد بزرگ می داند. وی می گویدکه میراث های فرهنگی هرات بایدبه سطح ملی و بین المللی شناخته شود و باری این کار را تا حدی انجام داده است.

وی گفت: «هریک از این نقاشی ها اطلاعات و ارزش هنری فراوانی رادارد. برای هر اثر یک دفترچه معلومات نیاز است تا بازدیدکنندگان با اشتیاق کامل آن را بخوانند و قدامت و ویژه گی های آنها را درک کنند.»

عارف رووفیان رییس طلاعات و فرهنگ هرات، نیز می گوید که این اقدام «باری» یک گام مهم در راستای احیای آگاهی مردم در مورد گذشته هنری افغانستان می باشد. وی اذعان می کند که نمایشگاه یک فرصت فوق العاده برای بررسی آثار کمال الدین بهزاد- متولد سال 1465 میلادی در هرات است.

وی می گوید، «این مجموعه تصاویر هرات امروز را باگذشته آن پیوند میدهد »

سایر مقام ها، استادان و هنرمندان در هرات با استقبال از این نمایشگاه هشدار می دهند که جایگاه این شهر به عنوان یک مرکز فرهنگی، در معرض خطر قرار دارد.

شریف احمد حیدری مدیر مکتب هنرهای زیبای کمال الدین بهزاد، می گوید که حمایت از هنرهای دیداری در این ولایت رو به کاهش است. پایین آمدن تقاضا برای آثار نقاشی این مکتب و دیگر انستیتیوت ها نمایانگر این است که علاقه مردم به هنر کم شده است. او می گوید: «اگر امروز را با هفت یا هشت سال پیش مقایسه کنیم در می یابیم که اشتیاق مردم برای درک هنر خیلی کاهش یافته است.»

سلطان احمد نورزی که در چهل سال گذشته در بخش سرامیک کار کرده، می گوید که هرات در معرض خطر از دست دادن جایگاه هنری اش قرار دارد. وی به آی دبلیو پی آر گفت، «وضعیت هنر در هرات رضایت بخش نیست و بسیاری از هنرمندان یا در بخش های دیگر کار می کنند ویا هم بیرون از کشور.»

ریحانه اکبری یکتن از هنرمندان محلی، از دولت می خواهد که در این بخش توجه بیشتری کند. وی از وزارت اطلاعات و فرهنگ تقاضا دارد که برای رشد هنر در این ولایت، سمینارها و همچنان نمایشگاه های منظم بین المللی راراه اندازی کند. وی می گوید: «وقتی که مردم و حکومت به هنرمندان ارزش قایل نشود، بدیهی است که هنرمندان مایوس می شوند.»

عبدالغنی نیک سیر یکی از مورخان هنری، با تایید این حرف ها می گوید که برای بهبود وضعیت هنر در هرات به سرمایه گذاری بیشتری نیاز است. او می گوید، «متاسفانه وضعیت امروزی ما به دوره تیموریان قابل مقایسه نیست. بسیاری از هنرها و مهارت ها مثل کاشی سازی و میناتوری که در آن زمان وجود داشت، حالا از بین رفته است واقداماتی که باید برای حفظ میراث هنری هرات صورت می گرفت، صورت نگرفته است.»

جاوید ضرغام رییس بخش هنر و فرهنگ در هرات، می گوید که وی متعهد به رسیده گی به این موضوع است. وی تصریح می کند که محبوبیت هنر نقاشی و خوشنویسی در شهر رو به افزایش است.

وی می افزاید که برای ایجاد یک بازار برای نمایش آثار هنری هنرمندان در هرات، تلاش می کند.