زنان هرات وارد کاروبار تجارتی می شوند

گزارشی از سودابه افضلی- افغانستان

گزارش شماره 391

24 فبروری 2011

بیش از ده زن جوان  در یک کارگاه شلوغ جمع شده اند و در اطراف شان دستگاه های بافندگی و ماشین های خیاطی به چشم می خورد. آنان چنان در کار تهیه دستمال های ابریشیم، مهره دوزی و دوخت البسه غرق اند که متوجه ورود افراد به محل کار نمی شوند.

برای معصومه که 25 سال دارد و مادر سه فرزند می باشد، این کار زندگی اش را متحول ساخته است. او روزانه 250 افغانی عاید دارد، و باوجود آنکه کارش سخت است ولی استقلال مالی تازه اش باعث بهبود رابطه ی او با شوهرش که کارگر ساختمانی می باشد، شده است.

او گفت: "من از شش ماه به اینسو درین ورکشاپ کار می کنم، و از روزی که عاید بدست آورده ام برخورد شوهرم بهتر شده و مرا بیشتر مورد احترام قرار می دهد. متاسفانه رسم و رواج اینجا طوریست که مردم دوست ندارند زنان کار کنند. این مسایلی است که ما باید با آن مبارزه کنیم."

زنان در ولایت غربی هرات با راه اندازی کاروبار تابوها را به شدت به چالش می کشند، و حتی زنان دیگر را نیز به کار می گمارند. در آخرین انکشاف، یک مرکز اختصاصی زنان دکاندار بنام مارکیت خدیجه قرار است بزودی در شهر هرات و در روز جهانی زن بازگشایی شود.

صدیقه تمسکی مالک کارگاه تولیدی که معصومه دران کار می کند، کار دوزندگی را در خانه اش آغاز کرد، و بالاخره کارش تا جایی رشد کرد که اکنون 20 نفر کارگر دارد که همه شان خانم می باشند.

این خانم 35 ساله گفت: "در کنار کارگاه، ما دکانهایی را در دو مارکیت در داخل شهر باز کرده ایم و درانها کالاهای خود را می فروشیم، و دکانداران نیز خانم ها می باشند. ما دکانداران دیگر را نیز تشویق کرده ایم تا محصولات ما را بخرند، و دو خانم را بخاطر بازاریابی استخدام کرده ایم."

تمسکی گفت که بزرگترین مانع در برابر او تبعیض های سنتی در مقابل کار زنان می باشد، لذا مردان معمولاً تمایل ندارند از دکانهای زنان جنس بخرند.

مقامات ولایت هرات تایید می کنند که کار زنان با تبعیض مواجه است، اما نقش رو به افزایش آنان را در اجتماع مورد تمجید قرار می دهند.

خلیل احمد یارمند، مدیر عامل اتاق تجارت و صنایع هرات گفت: "در ولایت هرات فعلاً شش انجمن تشبث های زنانه وجود دارد و این انجمن ها بطور ویژه در بخش پوشاک و خوراکه باک مصروف می باشند. حدود 1500 زن درین بخش ها کار می کنند."

هرچند زنان بطور سنتی در اکثر ولایات در بخش هایی چون صنایع دستی و قالین بافی کار می کنند، اما معمولاً اجازه ندارند بطور مستقل سرمایه گذاری و خرید و فروش کنند. حتی پس از سقوط رژیم طالبان در سال 2001، موانع همچنان در برابر زنان ادامه یافته است.

مهناز 28 ساله در شش ماه اخیر دکانی را گرفته و دران البسه زنان و کودکان را در مارکیت هرات می فروشد.

او گفت: "در اوایل وقتی مردم به طرفم می دیدند احساس ناراحتی می کردم. آنان با نگاه شان برایم می فهماندند که کار غیر مناسب انجام می دهم. عده ای از افراد به خیره نگاه کردن اکتفا نمی کردند و چند بار در شش ماه گذشته کسانی مرا تهدید کرده و گفته اند که دکان را بسته کنم ورنه آنرا آتش خواهند زد."

مهناز گفت که او این موضوع را به مالک مارکیت و مسوولان امنیتی گزارش داده بود ولی هیچ نتیجه ای نداد. مالک مارکیت پیشنهاد کرده بود که بازار را ترک کند، چیزی که میل نداشت انجام دهد و برای ماندن درانجا قبلاً قرارداد دوساله را امضا کرده بود.

او گفت: "من مجبور شدم پدرم را بعنوان همکار بیاورم تا برای مدتی از مشکلاتم کاسته شود. اکنون تهدیدها کاهش یافته، اما هنوز مزاحمت هایی وجود دارد."

اما مهناز دیگر تنها دکاندار این بازار نیست. سه خانم دیگر نیز درینجا دکان باز کرده اند، و او خودش پلان دارد دو دکان دیگر را بزودی در مارکیت خدیجه بخرد و  فروشگاه دیگری را برای خاله اش اجاره کند.

او گفت: "تنها چیزی که نیاز داریم امنیت از سوی حکومت می باشد. ما از مردم می خواهیم که به زنان و دختران شان اجازه دهند تا کار کنند."

زنان تجارت پیشه دیگری هستند که ازین هم پیشتر گام گذاشته اند، و در جستجوی بازارهای تازه در خارج از مرزهای افغانستان می باشند.

عاطفه منصوری که 45 سال دارد، یک پلان کاری را بخاطر صدور محصولات صنایع دستی زنان در کشورهای پاکستان، ایران و تاجکستان روی دست دارد.

او همین حالا کالاهایی چون دستمال های دستی، قالینچه ها و مهره دوزی ها را به نمایشگاه های تجارتی سایر ولایات افغانستان و خارج از کشور ارسال می کند. تاکنون او با عکس العمل مثبتی مواجه بوده است.

او گفت: "مشتریان خارجی مانند کسانی که در تیم های بازسازی ولایتی کار می کنند و عساکر خارجی، محصولات ما را بسیار دوست دارند. آنان، این اقلام را می خرند، و این امر به ما کمک کرده است تا کار خود را رشد دهیم."

منصوری از حکومت بخاطر ناتوانی در کمک به متشبثان پیش تازی چون او انتقاد کرد.

این اتهام از سوی کاریمه حسینی یک از مسوولان ریاست امور زنان ولایت هرات رد شد. خانم حسینی گفت که دفتر او نقش عمده ای را در انکشاف تشبثات زنانه داشته است.

او مرکز خدیجه را بعنوان یکىاز کارهای ریاست زنان نام برد و گفت که عنوان این مارکیت از نام خانم حضرت محمد پیامبر مسلمانان گرفته شده که زن تجارت پیشه موفقی بوده است.

این مرکز از سوی تیم بازسازی ولایتی ایتالیا و با هزینه 200 هزار دالر اعمار شده و دارای 36 دکان می باشد. درخواست کنندگان زیادی برای اجاره این دکان ها ثبت نام کرده اند.

او گفت: "برای آنکه دکان بطور منصفانه توزیع شود، کمیته ای را ایجاد کرده ایم تا نظارت نماید که برای هر سکتور دکانی در نظر گرفته شود. دکان ها در سه ماه اول بدون کرایه در اختیار زنان گذاشته خواهد شد، اما بعداً باید ماهانه بین 2500 الی 5000 افغانی کرایه بپردازند."

حسینی گفت که ریاست امور زنان در عین حال به زنان تجارت پیشه کمک کرده است تا به قرضه های بانکی دست یابند، و افزود که به توافق تیم بازسازی ولایتی، بزودی نمایشگاهی از اقلام ساخته شده توسط زنان هرات در ایتالیا برگزار خواهد شد.

ناظران می گویند که رشد نقش زنان در حیات اقتصادی کشور منافع زیادی دارد، از جمله کاهش فقر و مبارزه با بدرفتاری های خانوادگی را می توان نام برد.

موید الحق موید، کارشنان امور اجتماعی گفت: "برخی خشونت های خانوادگی محصول فقر می باشند. مرد خانواده مجبور است آنقدر عاید داشته باشد تا مصارف هفت هشت نفر در خانواده را پوره کند. این امر می تواند منجر به مشاجرات روز افزون گردد. وقتی مشکلات مالی از طریق ورود زنان به کاروبار تقلیل یابد، خشونت کاهش می یابد و زنان جایگاه مهم تر و محترم تری را در خانواده ازان خود می کنند."

برخی مردان در هرات از نقش زنان در کاروبار ناراضی اند و می گویند این امر زمینه برخوردهای "غیر اخلاقی" را مساعد می سازد.

مولوی عبدالله محمدی، باشنده ای که نسبت به حضور زنان در بازار کار خشمگین بود گفت: "زنانی که می خواهند در بازار کار کنند قابل اعتماد نمی باشند و هیچ کس نباید با آنان معامله کند یا برای شان کمک نماید."

اما علمای اسلام می گویند که اسلام زنان را از تجارت منع نکرده است.

عبدالواحد عاصمی، آگاه امور مذهبی گفت: "اسلام با حقوق زنان در زمینه مالکیت و میراث توافق دارد. آنان اجازه دارند کار کنند. آنان باید حجاب و اصول حیای اسلامی را رعایت کنند، و تا زمانی که این اصول را رعایت نمایند هیچ مانع در برابر تشبث و تجارت آنان نمی باشد."

سودابه افضلی گزارشگریست در هرات که از سوی آی دبلیو پی آر تربیت شده است.