در راهرو باریک و تاریکی در مرکز تداوی سرطان سینه هرات، زنان با چهره های مضطرب منتظر نتیجه تشخیص هستند. نفسگل نام (غیرواقعی) زنی در دهه چهارم زندگی خود است که میگوید وی برای مدت طولانی درد داشته است، اما بدلیل هزینه مراجعه به دکتر نتوانسته است مشوره های صحی دریافت کند. او همچنین می گوید که تا به حال متوجه نبوده که مشکل او ممکن است سرطان باشد.
ایشان به خبرگزاری آی دبلیو پی آر گفت: “پستان راست من از دو سال گذشته درد داشته و بسیار متورم شده است. حالا اولتراسوند انجام دادهام و منتظر نتیجه آن هستم. امیدوارم که سرطان نداشته باشم.” در کنار او در اتاق انتظار، فاطمه در حال گریان است، و نگران سرنوشت عروس اش است.
“پستان عروسم به تازگی بسیار دچار درد شده است. در ابتدا ما هیچ توجه به آن نکردیم، ما نمی دانستیم [که آن می تواند خطرناک باشد]. ما امروز به این مرکز آمدیم تا مشکلش را تشخیص بدهند. انشاالله که نتیجه منفی باشد.”
مسئولین در تنها کلینیک سرطان سینه هرات می گویند که تعداد بیماران در حال افزایش است، اگر چه آنها منابع اندک برای تشخیص آن دارند ولی هیچ تسهیلات برای تداوی ندارند.
سرطان سینه دومین علت شایع مرگ و میر زنان در افغانستان پس از مرگ و میر مادران است. اما آگاهی عمومی کمی نسبت به این مسئله وجود دارد، از جمله تشویق زنان به هوشیاری و توجه به نشانههایی از جمله تودههای پستان، تورم، تغییر در رنگ و یا بافت آن و یا نوک پستان که برگشته و یا دچار خونریزی باشد. هیچ گونه غربالگری و یا تداوی معمولی در سطح مراقبتهای صحی اولیه وجود ندارد.
رئیس مرکز ماموگرافی ولایت هرات، سیده سید، اظهار میدارد که مرکز او از آغاز سال گذشته خورشیدی یعنی ده ماه پیش بیش از 1100 زن را ویزیت نموده است. به گفته ایشان، از این تعداد، “300 زن مبتلا به سرطان سینه تشخیص داده شده است، از بین آنها 40 نفر برای تداوی به خارج از کشور فرستاده شده اند چرا که در شرایط بحرانی قرار داشتهاند.”
گرچه وجود کلینیک در خارج از مرکز ولایت چندان شناخته شده نیست، خانم سید میگوید که تعداد بیماران هر ساله رو به افزایش است.
“ما در سال 1393 [2014-2015] 58 مراجعه کننده داشتهایم، که از میان آنها نه نفر مبتلا به سرطان تشخیص داده شدند. در 1394 [2015-2016]، در حدود 1053 مراجعه کننده داشتیم که 384 نفر مبتلا به سرطان بودند، و از بین آنها 31 نفر برای تداوی به خارج از کشور فرستاده شد".
با این حال، وی اشاره نمود که کلینیک تنها با دستگاه های ماموگرافی و سونوگرافی مجهز شده و امکانات برای عملیات یا شیمی درمانی ندارد، اگر چه برنامههای برای ایجاد یک سرویس پاتولوژی و ارسال داکتران به ایتالیا برای آموزش بیشتر امر تشخیص، دست اقدام است. هیچ امکانات دیگری در هرات برای تداوی سرطان سینه وجود ندارد، و تنها منابع محدودی برای تداوی در پایتخت کابل وجود دارد. آمار وزارت صحت عامه نشان می دهد که هر ساله 3500 زن مبتلا به سرطان سینه در افغانستان تشخیص داده میشود. آقای فیروزالدین فیرو، وزیر صحت در پنج ماه پیش در یک ورکشاپ آموزشی داخلی سرطان پستان اظهار داشت که 1700 مورد از این موارد منجر به مرگ شدهاند.
اقای وزیر تاکید نمودند که سرطان سینه اگر بموقع تشخیص داده شود می تواند تداوی شود.
ایشان همچنان اذعان نمود که “بر اساس برنامه سلامت ملی، وزارت صحت متعهد شده است تا از طریق ایجاد آگاهی برای زنان، استفاده از روشهای ساده برای تشخیص این بیماری، آموزش پرسونل صحی، و ایجاد مراکز تشخیص و تداوی این بیماری، سطح سرطان سینه را در کشور کاهش دهد”. در هرات، اعضای شورای ولایتی میگویند که ریاست صحت در هرات باید خود ابتکار عمل را به دست گیرد تا آگاهی در مورد این بیماری را افزایش دهد.
سکینه حسینی از اعضای شورای ولایتی میگوید: “من می توانم بدون تردید بگویم که زنان که در مرکز برای تداوی مراجعه کرده اند از طریق ارتباطات و اشنایی شخصی از آن اطلاع پیدا کردهاند، در غیر آن، هیچ کاری برایشان انجام نمیشد.
ایشان اذعان می کند که باید یک بازدید رسمی از مرکز مذکور داشته باشد، و اضافه نمود “من فقط علامت آن را دیدهام، همین.” مسئولین صحی محلی میگویند که آنها تمام تلاش خود را برای افزایش ظرفیتهای تشخیصی و آموزش متخصصان به کار بستهاند.
آصف کبیر، معین ریاست عامه صحت میگوید: "تاکنون آماده سازی امکانات ماموگرافی توسط ریاست در این زمینه انجام شده است. ما با همکارای خود در آلمان هماهنگ کردهایم و تعدادی از داکتران برای آموزش پاتولوژی به این کشور فرستاده خواهند شد. انجمن جراحان نیز قول همکاری دادند.”
محبوبه جمشیدی، رئیس ریاست امور زنان در هرات اظهار میدارد که اداره ایشان نیز امیدوار است برنامه های آموزشی در مورد این بیماری را راه اندازی کند.
ایشان می افزاید که اداره وی خرسند است تا با مدافعان حقوق زنان برای بالا بردن آگاهی عمومی کار کند، اما اظهار نمود که آنها به حمایت ریاست صحت ولایت هرات برای شروع این کار نیاز دارند.
ایشان تاکید دارد که حتی اگر زنان علائم هشدار دهنده سرطان پستان را بفهمند، هیچ امیدی به تداوی در داخل ولایت وجود ندارد. ایشان ادامه داد “متاسفانه، ما یک بخش مشخص، برای تداوی این بیماری در هرات نداریم. برخی امکانات فراهم شده اند، اما تنها در پایتخت.”
