حوادث ناشی از فیرهای هوایی در ولایت خوست

گزارشی از احمدشاه از ولايت خوست

زین الله 22 ساله درحالیکه اشک می ریخت گفت پدرش یک ماه قبل در محفل عروسی در ولایت جنوب شرقی خوست کشته شد.

در گرماگرم شادی و درحالیکه صدای موسیقی در آن قریه از مربوطات ولسوالی مندوزی بلند بود، یک مهمان تفنگ اش را با یک دست به سمت آسمان نشانه رفته و شروع به فیر کرده بود.

در جریان فیر آن مرد کنترل تفنگ را از دست داده و پدر زین الله و یک مهمان دیگر مورد اصابت مرمی قرار گرفته کشته شده بودند. یک نفر دیگر زخمی شده و هنوز در شفاخانه تحت تداوی می باشد.

محفل شادی به عزا و بعد خصومت مبدل گردیده بود.

زین الله حاضر به اشتراک در روند میانجی گری سنتی نشده است. در این میانجی گری ها بزرگان محلی برای ختم نزاع مذاکره کرده و روی مقدار خونبهایی که قاتل باید به خانواده مقتول بپردازد، به توافق می رسند.

زین الله با خشم گفت: "من با هیچ میانجی گری موافقت نخواهم کرد. من تصمیم گرفته ام که انتقام پدرم را بگیرم."

فیرهای  هوايي  در محافل خوشي  در سراسر افغانستان، بخصوص در مناطق پشتون نشین، رایج است. در عروسی ها، شیرینی خوری ها، عیدها و سایر موارد چون برگشت حاجیان از مکه و تولد پسر معمول است.

در مسابقات ورزشی از جمله مسابقات کریکت طرفداران تیم برنده فیر هوایی می کنند. کسانی که در محاکم دعوایی را می برند نیز برای طعنه زدن به حریف و اعلان پیروزی شادیانه فیر می کنند.

متخصصان طبی می گویند تعداد کسانی که در اثر فیر مرمی در جریان جشن ها و محافل زخمی شده و به کلینیک ها و شفاخانه ها مراجعه می کنند، زیاد است.

عبدالمجید منگل رییس صحت عامه شهر خوست گفت سال گذشته کارمندان صحی آن ریاست در خوست 13 مرد، زن و کودکی را که در اثر فیر شادیانه زخمی شده اند، تداوی کرده اند. به گفته او یک نفر از آن جمع جانش را از دست داده و متباقی صحت یاب شده اند.

او افزود: "یک ماه قبل نیز سه فردی که در فیرهای شادیانه زخمی شده بودند به شفاخانه آورده شدند، ولی همه شان در راه جان دادند."

پادشاه زر عبدالى، رییس شفاخانه متون بابا  در خوست گفت که در یک سال گذشته چهار نفر در اثر این حوادث در آن شفاخانه تداوی شده ولی یکی از آنان وفات نموده است.

میرزا جان که در یک کلینیک دیگر در خوست کار می کند گفت سال گذشته سه تن که در اثر فیرهای شادیانه زخمی شده بودند، در آنجا تداوی شده ولی دو تن شان نجات نیافتند. او گفت که رقم تلفات ممکن است در بیرون شهر خوست بالاتر باشد، زیرا "معلوم نیست که چه تعداد آنان به کلینیک های محلی بخاطر تداوی برده می شوند."

در کنار زخمی شدن و قتل تعدادی از افراد، فیرهای اتفاقی می تواند منجر به دشمنی های خونی دوامدار گردد.

برای جلوگیری از حملات انتقامی، بزرگان محل فوراً پا پیش گذاشته و می کوشند به اساس فرهنگ سنتی پشتون میان طرفین فیصله کنند که بر اساس آن شخصی که بصورت تصادفی باعث مرگ کسی شده است، به خانواده قربانی مقداری پول می پردازد. پس از آنکه توافق صورت گرفت، پابندی به صلح برای دو طرف اجباری می باشد.

حاجی نواز، یک بزرگ محلی ولسوالی تنی اظهار داشت که در حوادث ناشی از فیرهای تصادفی هیاتی از بزرگان قریه و قبیله به خانواده قربانی رفته و به نمایندگی از مجرم عذرخواهی می کند. یک شورا یا جرگه ای از بزرگان محلی بعد از آن به فرد مجرم هدایت می دهد که مقداری پول به خانواده قربانی بپردازد.

او گفت: "اگر هرکدام از طرفین فیصله ی جرگه و بزرگان را قبول نکند، متهم به بی احترامی به بزرگان قبیلوی خواهد شد، و از قریه و قبیله طرد خواهد گردید. مردم دیگر در مواقع خوشی و غم به دیدار آنان نخواهند رفت."

حاجی جانباز باشند ه منگس به آی دبلیو پی آر توضیح داد پس از آنکه سال گذشته پسرش در اثر فیرهای شادیانه در یک عروسی در قریه مجاور کشته شد، چگونه مساله حل فصل گردید.

جانباز گفت: "من با پسرم در حویلی مصروف اعمار یک اتاق بودیم که او یکدفعه ای به زمین افتاد. وقتی نزدیکش رفتم از سرش خون جاری بود. یک مرمی در وقت فرود آمدن از آسمان به فرق پسرم اصابت کرده او را کشت."

به صاحب محفل عروسی از مرگ پسر جانباز خبرداده بودند و او همراه با نمایندگان قریه و بزرگان قومی برای عذرخواهی آمد. جانباز و خانواده اش باوجود غمی که داشتند فیصله ی بزرگان را پذیرفتند.

برخی جرگه ها ازین هم پیشتر رفته و مطابق قانون سنتی موسوم به "نرخ" فیرهای شادیانه در محافل را ممنوع قرار داده اند. (برای مطالعه بیشتر درمورد این گونه توافقات به این گزارش مراجعه کنید: اقدام یک ولسوالی برای تامین صلح.)

حاجی نایب، باشنده حبش خیل منطقه متون  در مرکز خوست گفت که در میان حدود 1500 خانواده آن محل توافق صورت گرفته است که کسی فیر هوایی نکند. طبق این توافق اگر کسی درحال فیرهای هوایی و بی هدف دیده شود، خلع سلاح شده و معادل 200 دالر امریکایی پول نقد و دو راس گاو جریمه می شود.

نایب گفت که این ممنوعیت برای مدتی رعایت شد ولی به تدریج اهمیت اش را از دست داد و مردم دوباره به فیرهای بی هدف و هوایی روی آوردند.

او گفت: "ساختارها و تصامیم سنتی ضعیف تر شده است."

حامد کرزی رییس جمهور افغانستان در سخنرانی های رادیویی و تلویزیونی اش خطاب به ملت بارها این اقدام را محکوم کرده است. در یک سخنرانی او گفت که غیر از تلفات این کار "اثر منفی بر اطفال، مریضان، موسفیدان و زنان حامله دارد، چون هموطنان ما بخاطر جنگ های طولانی دربرابر فیر تفنگ حساس می باشند."

یکی از موانع دربرابر کنترل فیرهای خودسر و بی هدف این است که نیروهای امنیتی حکومت نیز به این کار علاقه مند هستند.

سباوون، باشنده خوست گفت: "گاهی نیروهای امنیتی بیشتر از مردم عادی فیرهای شادیانه می کنند. کسان زیادی از اثر فیرهای هوایی و بی هدف زخمی شده اند."

نادر باشنده دیگر ولایت خوست توضیح داد که چگونه در عروسی برادر یک مقام بلند پایه پولیس در یک قریه افسر پولیس برای 30 دقیقه تمام فیر هوایی کرده بود.

او گفت: "ما همه در داخل اتاق های خود پنهان شده بودیم. فکر می شد طالبان بالای محفل عروسی حمله کرده است. اما پسان فهمیدیم که پولیس فیر هوایی کرده است."

نادر گفت که غیر از ضایع شدن مرمی های حکومتی، "وقتی کسانی که باید قانون را رعایت کنند به قانون شکنی دست می زنند، چطور می توان درباره اقدامات دیگران شکایت کرد؟"

فیض الله غیرت رییس پولیس خوست دست داشتن افرادش را در این کار رد کرد و گفت: "پولیس مردم را بخاطر فیرهای شادیانه دستگیر می کند، پس چگونه خودشان می توانند این کار را انجام دهند؟"

غیرت گفت که نیروهای او در مبارزه با این گونه اقدامات فعال می باشند، و صدها نفر را دستگیر و اسلحه های شان را ضبط کرده اند. اما پولیس قبل از اقدام به مردم یک شانس دیگر میدهد تا از این گونه اقدامات ابا ورزند.

او گفت: "افراد تعهد می کنند که این کار را تکرار نکنند، و اگر به تعهد خود پابند نماندند، علیه آنان اقدامات شدید قانونی صورت می گیرد."

در برخی موارد، هیچ شانسی برای تنبیه مجرم یا گرفتن غرامت وجود ندارد، زیرا کسی نمی داند که مرمی از کجا فیر شده است.

پادشاه میر که در راه رفتن مشکل داشت، گفت: "یک روز در باغم کار می کردم که یک دفعه ای در زانوی راستم چیزی اصابت کرد. بسیار درد داشت. پایم حس خود را از دست داده بود. وقتی مرا به شفاخانه بردند، داکتران گفتند که مرمی به جانم اصابت کرده است. نمی دانم مرمی از کجا آمد، ولی حال من معیوب شده ام."

احمدشاه گزارشگر آی دبلیو پی آر در ولایت جنوب شرقی خوست است.