برنامه ایران برای رهایی از اینترنت

مقامات جمهوری اسلامی برنامه بلندپروازانه‌ای را دنبال می‌کنند که می‌تواند ایران را به جزیره‌ای جدا در جهان اینترنت تبدیل کند و کاربران ایرانی را در شبکه‌ای داخلی محصور کند.

شبکه ملی اینترنت یا یک نوع اینترانت، همان چیزی است که ممکن است ایرانی‌ها تا چند سال دیگر از آن استفاده کنند و احتمالا وصل شدن به خارج از طریق آن احتیاج به گرفتن اجازه دارد.

قرار بود تا پایان سال گذشته این شبکه راه‌اندازی شده باشد اما حالا گفته می‌شود که تا پایان دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد در سال ۱۳۹۲ این برنامه محقق خواهد شد. خیلی از کارشناسان این زمان‌بندی را بسیار خوش‌بینانه می‌دانند.

طرح اینترنت ملی شهریور ۸۴ و بلافاصله پس از به قدرت رسیدن محمود احمدی‌نژاد مطرح شد. برآورد اولیه اجرای این طرح ۹۰۰ میلیارد تومان بود، اما مجلس با تقاضای دولت برای اختصاص یک بودجه مطالعاتی ۱۰ میلیارد تومانی هم موافقت نکرد. دلیل مخالفت ساده بود: مفهوم داشتن یک اینترنت ملی برای نمایندگان مجلس مبهم و غیرقابل تصور بود و تنها دستمایه مزاح مطبوعات شد.

البته دولت کوتاه نیامد و از محل منابع داخلی خود بودجه‌ای معادل ۵۶۶ میلیارد تومان را برای راه‌اندازی شبکه ملی اینترنت تا سال ۱۳۸۸ کنار گذاشت. چنین اتفاقی البته نیافتاد و فقط سوم بهمن ماه سال گذشته بالاخره این شبکه در استان قم به صورت آزمایشی افتتاح شد. پیش‌بینی می‌شود که امسال نیز استان کرمان این شبکه را راه بیاندازد.

عبدالمجید ریاضی، کسی که از پنج سال پیش معاون وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات بوده است، به عنوان پدر اینترنت ملی شناخته می‌شود.

او در دفاع از طرح خودش می‌گوید که اینترنت ملی موجب سهولت برقراری ارتباط با هزینه کم‌تر و با پهنای باند بسیار وسیع‌تر می‌شود و تجارت و بانکداری الکترونیک را در داخل ایران آسان می‌کند.

ریاضی تا پیش از آن معاون وزیر ارتباطات شود سال‌ها یکی از مدیران عالی‌رتبه صنایع الکترونیک و مخابرات نیروهای مسلح و وزارت دفاع ایران بود و برای همین بیش‌تر از هرچیز معتقد است که داشتن اینترنت ملی مساله‌ای حیاتی برای امنیت ملی کشور است.

هم‌اکنون ترافیک داخل ایران نیز از طریق شبکه جهانی می‌گذارد که معمولا مسیر طولانی بر فراز امریکای شمالی طی می‌کند. این نکته شامل سایت‌هایی که با دامنه‌ ایرانی IR نیز ثبت شده‌اند می‌شود. همین دقیقا نگرانی حکومت را ایجاد می‌کند.

به گفته ریاضی: "اگر روزي روزگاري اسير انحصارطلبي آمريكايي‌ها شديم و يا ديگر كشورها خواستند اينترنت‌ ما را قطع كنند، ما نباید دچار معضل و دردسر شويم."

حکومت همچنین نگران کنترل اطلاعات و داده‌های موجود بر روی اینترنت است. ریاضی می‌افزاید: "اکثر روت سرور‌های اینترنت (ROOT SERVER) در ايالات متحده قرار دارد. خارجي‌ها در شرايط فعلي، همه اطلاعات ما را در اختيار دارند و همه چيز را به‌راحتي تحليل مي‌كنند."

رضا تقي‌پور، وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات خردادماه گذشته گفته بود: "برخي فكر مي‌كنند كه مي‌توان امنيت شبکه مجازی را از خارج تامين كرد كه اين به معني خريد قفل از دزد است كه كار اشتباهي است."

دولت ایران مدعی است که از حدود چهار سال پیش تاکنون میزبانی هشتاد درصد سایت‌های دولتی را به داخل کشور منتقل کرده است. در کنار طرح اینترنت ملی، دولت برنامه راه‌اندازی دیتاسنتر ملی و همچنین آی.پی ملی را نیز در دست دارد. دولت هم‌چنین برنامه تولید نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای امنیت شبکه داخلی را در دستور کار قرار داده است.

اما این‌ها تنها دلیل راه انداختن اینترنت ملی نیست. یک کارشناس مرکز تحقیقات مخابرات ایران که به گفته خودش در بطن طراحی و آنالیز اولیه طرح اینترنت ملی حضور داشته به میانه می‌گوید: "حکومت ایران رویای ایجاد یک شبکه‌ محصور و قابل کنترل را در سر می‌پروراند، شبکه‌ای که با فلسفه وجودی اینترنت در تناقض است."

پس از آن‌که اینترنت در جریان انتشار اخبار و تصاویر ناآرامی‌های انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته نقش مهمی ایفا کرد، مقامات ایران بیش‌تر مطمئن شدند که به طرح ریاضی احتیاج دارند.

یک مدیر سابق وزارت ارتباطات معتقد است؛ ایده‌ اینترنت ملی با وجود تمام کاستی‌ها، به این دلیل مورد تایید حکومت است که آنها را نسبت به وجود یک راه حل دوستانه‌تر برای کنترل کاربران ایرانی و قطع ارتباطات خارجی آن‌ها امیدوار کرده است.

مقامات ایران تاکنون قول صریحی درباره این که آیا از طریق چنین شبکه‌ای می‌شود آسان به اینترنت وصل شد نداده‌اند. برعکس، آن‌ها می‌گویند که اکثر ترافیک شبکه اینترنت ایران داخلی است و تنها معدودی از کاربران به سایت‌های خارجی مراجعه می‌کنند.

صابر فیضی، مدیرعامل شرکت مخابرات ایران اواخر اردیبهشت ماه امسال در گفت‌وگویی با خبرگزاری مهر تقصیر کند بودن سرعت اینترنت را به گردن کاربرانی انداخت که به سایت‌های خارجی برای دریافت اطلاعات مراجعه می‌کنند. دولت اجازه استفاده از اینترنت با سرعت بیش‌تر از ۱۲۸ کیلوبایت در ثانیه را به کاربران عادی نمی‌دهد.

مقامات دولت ابایی ندارند که انگیزه اصلی خود را در پایین نگه‌داشتن سرعت اینترنت اعلام کنند: مشکل محتوای شبکه است. آن‌ها در عوض تاکید می‌کنند که سرعت دسترسی به اینترنت ملی بسیار بالا خواهد بود. طبیعی است که اینترنت ملی محتوای مطلوب حکومت را خواهد داشت.

یک کارشناس مخابرات ایران معتقد است؛ طرح اینترنت ملی به خودی خود یک تهدید بزرگ برای شهروندان ایرانی محسوب می‌شود و می‌تواند جامعه ایران را به یک جزیره مستقل از تمام دنیا مبدل کند. اما او چندان نگران نیست و می‌گوید "به احتمال زیاد چنین تهدیدی مجال تحقق نخواهد یافت، چرا که اساسا با شیوه مدیریتی دولت محمود احمدی‌نژاد، چنین طرحی با تاخیر بسیار و انحراف شدید نسبت به اهداف اولیه به بار خواهد نشست."