Jedinice jugoslovenske vojske „hvalile“ srpske paravojne formacije
Ekspertski svedok kaže da je vojska „tolerisala“ incidente izazvane od strane neregularnih snaga.
Jedinice jugoslovenske vojske „hvalile“ srpske paravojne formacije
Ekspertski svedok kaže da je vojska „tolerisala“ incidente izazvane od strane neregularnih snaga.
Jedan vojni ekspert svedočio je ove sedmice o nastanku srpskih nacionalističkih paravojnih jedinica u bivšoj Jugoslaviji nakon što je početkom devedesetih godina taj region potonuo u rat.
Svedok optužbe Rejno Tunens (Reynaud Theunens), koji je svoj iskaz dao na suđenju političkom lideru hrvatskih Srba, Goranu Hadžiću, izjavio je pred sudom kako je pre izbijanja konflikta na Balkanu predratna Jugoslovenska Narodna Armija (JNA) „u početku samu sebe smatrala čuvarem principa bratstva i jedinstva“, na kojem je počivala komunistička Jugoslavija dok je bila pod Titovom vlašću.
Međutim, u jednom je trenutku „postalo prilično jasno da je... JNA počela da prihvata dobrovoljce koji su zastupali drugačiju ideologiju – srpske nacionaliste koji su želeli da ostvare svoje nacionalističke ciljeve“, kazao je Tunens, koji je za potrebe tužilaštva sačinio ekspertski izveštaj.
Nakon raspada Jugoslavije, vojsci je pristupio izvestan broj paravojnih jedinica „srpske provenijencije“, uključujući one koje je predvodio Željko Ražnatović, poznatiji kao Arkan, kao i one Vojislava Šešelja, koji čeka da mu pred Tribunalom bude izrečena presuda za ratne zločine.
Te grupe su, prema rečima svedoka, bile pod pokroviteljstvom srbijanske Službe državne bezbednosti, poznatije kao DB.
Bivšem čelniku DB-a, Jovici Stanišiću, sudilo se pred Haškim tribunalom zajedno sa njegovim bivšim potčinjenim, Frankom Simatovićem. Njih dvojica se terete za prikriveno osnivanje, organizovanje i finansiranje centara za obuku paravojnih jedinica i ostalih snaga iz Srbije, koje su bile angažovane na nekim područjima Hrvatske i Bosne sa ciljem da prisilno rasele nesrpske civile. Presuda u tom slučaju tek treba da bude izrečena.
„Sve te jedinice su došle u Srbiju, a vlasti su – kako civilne, tako i vojne – bile upoznate sa njihovim prisustvom i u najmanju ruku ga tolerisale“, kazao je Tunens.
On se pozvao na izveštaj lokalne komande JNA, u kojem se kaže kako je jedini „istinski motiv tih jedinica taj da pljačkaju i terorišu lokalno stanovništvo“.
„Uprkos tome, međutim, lokalne jedinice JNA bile su spremne da hvale rad paravojnih formacija na terenu“, kazao je Tunens. On je citirao reči Andrije Biorčevića, komandanta Novosadskog korpusa JNA iz Srbije, koji je „pohvalio doprinos“ Arkanovih jedinica.
Arkan se u optužnici protiv Hadžića spominje kao učesnik zajedničkog zločinačkog poduhvata, a umro je 2000. godine – kada je ubijen u holu jednog beogradskog hotela.
„Vlasti iz komande JNA su bile upoznate sa time da se krši zakon, a pogotovo sa pljačkom; takvo ponašanje se otvoreno tolerisalo“, kazao je Tunens.
Početkom devedesetih godina, okrivljeni Hadžić je obavljao visoke političke funkcije na onom području Hrvatske koje je bilo pod srpskom kontrolom. Bio je predsednik vlade samoproklamovane Srpske Autonomne Oblasti Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema (SAO SBZS), a od februara 1992. do decembra 1993. i predsednik takozvane Republike Srpske Krajine (RSK), koja je obuhvatala i spomenutu autonomnu oblast.
Zajedno sa ostalim političkim i vojnim zvaničnicima, Hadžić se tereti za učešće u „zajedničkom zločinačkom poduhvatu“, čija je svrha bilo „trajno prisilno raseljavanje većine hrvatskog i ostalog nesrpskog stanovništva sa približno jedne trećine teritorije Republike Hrvatske“, kako bi bila stvorena država u kojoj će dominirati Srbi.
Optužen je po 14 tačaka za zločine protiv čovečnosti koji su navodno počinjeni nad hrvatskim i drugim nesrpskim stanovništvom – uključujući progone, istrebljenje, ubijanje, pritvaranje, mučenje, nečovečna dela, okrutno postupanje, deportaciju, bezobzirno razaranje i pljačku.
Tunens je jedan deo svog istraživanja posvetio masakru na farmi Ovčara, koji je počinjen u novembru 1991. godine, kada je – nakon što im je ukinuta zaštita JNA – dvestotinak muškaraca hrvatske nacionalnosti bilo ubijeno od strane lokalnih pripadnika Teritorijalne odbrane (TO).
„Ta Teritorijalna odbrana će kasnije postati ključni deo vojske RSK, koja je naknadno formirana“, objasnio je Tunens.
On je dodao da je po zakonima RSK-a, predsednik – koji je u ovom slučaju optuženi – bio „vrhovni komandant i ovlašćen da komanduje jedinicama u vreme rata i mira“.
„Hadžić je očito bio najviši politički predstavnik RSK i... imao je najviše uticaja i mogućnosti da učini nešto u vezi sa ponašanjem oružanih snaga RSK-a“, kazao je Tunens.
On je dodao da to ilustruje i pismo koje je Hadžiću poslao tadašnji komandant mirovnih snaga Ujedinjenih nacija, Lars-Erik Valgren, koji je je od optuženog zatražio da iskoristi svoja komandna ovlašćenja za zaustavljanje snaga RSK-a koje su u Hrvatskoj granatirale civile.
Tunensa će naredne sedmice unakrsno ispitati Hadžićeva odbrana.
Hadžić je uhapšen u julu 2011. u Srbiji, nakon što je sedam godina proveo u bekstvu. Bio je poslednji osumnjičenik za kojim je tragao Haški tribunal.
Velma Šarić je saradnica IWPR-a iz Sarajeva.
