IZVESTAJ IZ REGIONA

Srbija: Crkva porice ratne zlocine

Srpska pravoslavna crkva jos uvek, ni deset godina nakon izbijanja jugoslovenskog sukoba, nije javno osudila ratne zlocine koje su pocinili Srbi.

Svestenstvo se, umesto toga, usredsredilo na zlocine koji su u regionu pocinjeni nad njegovim vlastitim narodom. Informativna sluzba crkve, Pravoslavlje pres, nastavlja da propagira sve ono sto podrzava mit po kojem su Srbi vodili odbrambeni i pravedan rat. Jedan broj svestenika izrazava i suprotno misljenje, medjutim oni su retka pojava.

Mirko Djordjevic, poznati publicista i strucnjak za pravoslavlje, veoma se kriticki odnosi prema odbijanju crkve da progovori o srpskoj ratnoj krivici.

"Hriscanski stav je jasan. Zlocin je zlocin i mora se procesuirati. Cak ni namera zlocina se ne moze prihvatiti, a kamoli njegovo cinjenje.", kaze Djordjevic.

"Nasa crkva je tu bila nedosledna, i zaslepljena nacionalisticki pa zastupa stav da su svi jednako zgresili, zatim da je srpska strana vise propatila, a sasvim se zanemaruje da li smo mi nekome neko zlo ucinili".

"Kada se govorilo o Vukovaru i o mnogim slucajevima u Bosni crkva je ocutala. Javila se da osudi zlocine drugih, ali nekako pokusava da prikrije zlocine takozvane 'nase strane'."

Milorad Tomovic, autor knjige "Srpska crkva u ratu", ulogu i pristup crkve takodje vidi u negativnom svetlu. Na koricama njegove knjige nalazi se fotografija svestenika koji u rukama drzi mitraljez, snimljena negde u Bosni i Hercegovini prvih dana rata. "Bio sam zgrozen sta sam pronasao u crkvenoj literaturi i stampi," kaze autor.

Tomovic veruje da je doslo vreme da se i crkva pokaje. "Voleo bih da vidim patrijarha Pavla da krene pjesice ka Srebrenici, pored cetiri bijela vola upregnuta u zapregu. Znate, on voli da hoda. I da pored njega vidim masu srpskog naroda, sa svijecama u rukama, koja ga prati u tom nastojanju - da u Srebrenici izmoli oprostaj za sve ono sto je srpski narod pocinio drugima u ovom ratu. Tako bi Hristos ucinio, to je hriscanski. A drugi neka onda misle sta ce prema nama uraditi."

Svega nekoliko puta su svestenici izrazili i kajanje. Takav izuzetak predstavljaju svestenici sa Kosova, koji su avgusta 1998. osudili zlocine pocinjene nad albanskom zajednicom.

"Nase bratstvo izrazava veliko zaljenje zbog svega onog sto se desilo i duboko saoseca sa svim nevinim zrtvama. Iskreno zalimo i zbog ostecenja i razaranja dzamija i starih 'kula', hrabro stajemo na stranu svih nevino postradalih, gladnih, proteranih bez obzira kojem narodu oni pripadali," kaze se u izjavi Bratstva manastira Visoki Decani, koju je preko volje prenelo Pravoslavlje pres.

"Niko nema pravo da u ime bilo kog cilja svoju srecu i opstanak gradi na nesreci drugoga."

Imajuci u vidu njeno odbijanje da se suoci sa srpskom ratnom krivicom, ne cudi to sto se crkva vrlo kriticki odnosi prema Haskom tribunalu. Djordjevic tvrdi da svestenici prema Hagu imaju isti stav kao bivsi predsednik Slobodan Milosevic i sadasnji predsednik Vojislav Kostunica: stav po kome je citav srpski narod izveden pred preki sud.

"Sve je to naopako", kaze Djordjevic. "Smisao Tribunala je u tome da srpski narod bude oslobodjen krivice. A onima koji su pocinili zlocine treba da bude sudjeno."

Prema Tomovicu, Srpska pravoslavna crkva posluzila je kao jedan od stubova "precizno razradjene" ideologije za kojom je Milosevic posegnuo kako bi opravdao ratne napore tokom devedesetih.

"Nije bilo nimalo lako navesti jednog obicnog, prosecnog coveka da iz mirnog porodicnog zivota ode na ratiste i pocne da ubija. I da jos poveruje da je sravnjivanje Vukovara sa zemljom i drzanje Sarajeva u opsadi vise od hiljadu dana bogougodno delo srpskih pravednika".

Nakon razlaza sa Milosevicem povodom Dejtonskog mirovnog sporazuma, crkva je tragala za novim patronom, da bi ga konacno i nasla u liku Kostunice. Kao otvoreno religiozan covek, on je bio idealan. Kostunica je, pak, zauzvrat dopustio da crkva poveca svoj uticaj u srpskom drustvu.

Usvojena je i uredba kojom je u skole u Srbiji - protiv volje univerziteta, intelektualaca i brojnih nevladinih organizacija - uvedena veronauka. Svestenicima je pruzeno vise prostora u medijima, date su im posebne privilegije, dok se njihov agresivan pristup prema "nepravoslavnim" verskim zajednicama i pokretima jos uvek tolerise.

Branko Bjelajac je beogradski dopisnik novinske agencije Keston.